:--': ~T~ -'--- ~

COORNHERT EN MONTAIGNE 2 5 1
lige maatschappij . Slechts door voortdurende oefening is de deugd,
die gekend wordt, to bereiken ; door stage gewoonte wordt ze een
deel van ons zijn, maar voor een ander deel vindt ze haar oorsprong
in God . „De Dueghde werdt alien menschen aangeboden
van Gode ende by den menschen vrijwillich verkoren ende aanghenomen.
- D'oorsake daar uyt de Dueghde wert geboren in den
mensche, zijn Godt en de mensche to samen . Godt als een mildt
ghever : de mensche als een begeerlyck ontvanger . Godt biedt aan
door 't licht sijnre algemeyner genaden ende sijn verschyning self
en dat zijn genaden lichte . En de mensche, daar op met begeerlijcker
aandacht merckende, ontfanght de edele gave" . Coornhert's
doel was den weg to wijzen naar direct in het leven toepasselijke
levenswijsheid, deugden en plichten zijn tijdgenooten helder
voor oogen to stellen . Wijsheid, rechtvaardigheid, standvastigheid
en matigheid zijn de hoofddeugden, waarvan hij uitgaat .
Naast Cicero en Seneca, was ook Boethius zijn leermeester, maar
tevens de Bijbel .
Hij heeft - misschien onbewust - punten van aanraking met
Montaigne, maar Montaigne is veel meer paganist, veel meer een
ame antique, dat is 1'adoration ou la divinisation des energies de
la nature, zooals Brunetiere het zegt 1 ) . Hij is de verheerlijker van
de oertoestanden der ,wilde" volken, waarvan we merkwaardigerwijze
zelf een tikje konden opmerken in onze goeden Van Mander .
„Combien Platon trouverait-il la republique qu'il a imagine
eloignee de cette perfection" (Essais, I, xxxi) . 't Zijn de eigen
woorden van Van Mander .
Coornhert en Montaigne brengen de zonde in onmiddellijk verband
met wroeging en straf . Coornhert zoekt de deugd uit drarkg
naar reinheid en zieleschoonheid ; Montaigne in zijn epicurisme wist,
dat de zonde gehaat en de deugd moest gezocht worden, omdat de
straf der zonde het geluk en de rust verstoort .
Men heeft in de laatste j aren ook vooral in Coornhert leeren zien
den voorvechter voor de perfectie-leer, zooals die trouwens
reeds in bovenstaande citaten is uitgedrukt . Geheel in strijd met
den Heidelbergschen Catechismus beweert Coornhert, dat ,het
mogelijk is door Gods genade in Jesu Christi de geboden Gods
volkomen hier op aarde to onderhouden . Dit noemt hij volmaakt-
1 ) Deze schreef een zeer goed caput over Montaigne in zijn Histoire de la Litterature
francaise classique, I, 575 v1g .