:--': ~T~ -'--- ~

JAN LUYKEN 405
Europa, waarin hij in gelijken geest werkte . Dat een dergelijk
blad niet in den smaak viel van de zelfgenoegzame rijmelaarsbent
laat zich begrijpen ; toch heeft het tijdschrift zich weten to handhaven
. In 1715 ging het over in de Boekzaal der Geleerde wereld,
die nog in de 19de eeuw in de dagen van Braga haar kommerlijk
bestaan voortsleepte .
JAN ZOET, D'uitsteekenste Digt-kunstage werken, Amst . 1675 . - J . KOOPMANS,
Jan Zoet (N . Taalgids, XI, 231 ) . - J . LODENSTEYN, Uytspanningen, Utr. 1676 . -
S. GORTER, Lodensteyn's Liederen (Letterk . Studien, I, 131) . - P . PROOST,Jodocus
van Lodenstein, Amst . 1882 .
J . OUDAEN, Poezie, 3 dln ., Amst . 1712. Daarin zijn Leven door DAVID VAN
HOOGSTRATEN .
D . JONGTYS, Roselsins Oochies, uitgeg . door LABBERTt, Sneek . 1877 . - R .
KRUL, D . Jongtys Ewoutszn . (Tijdspiegel, 1893 . III, 76) .
W . P . C . KNUTTEL, Balthasar Bekker, de bestrijder van het bijgelooj, Den Haag,
1906 . - T . J . DE BoER, Balthasar Bekker (Beweging, 1190 . III, 34) . -J . Koop-
MAN, Jacob Steendam (N . Taalgids, XIII, 273, XIV, 79) .
JAN LUYKEN
Men heeft van dezen laatsten groote onzer 17de-eeuwsche
kunstenaars, aan wiens innig vroom, alleen wat mystiek getint
Calvinisme voor een tiental jaren niemand twijfelde, tot ontsteltenis
van sommigen, een geestverwant van Spinoza gemaakt .
,,Het verschil tusschen beiden is niet dan een verschil in persoonlijkheid
. Spinoza was overwegend systematicus, Luyken v66r alles
gevoelsmensch . Maar beiden waren gelijkelijk kinderen van het
pantheistisch denken en het mysterieus gevoelen van hun tijd" 1 ) .
Van verschillende zijden is het betoog, dat tot deze uitspraak
leidde, aangevallen . Nieuwe verdediging is daarop gevolgd . Tot
volkomen klaarheid is men nog niet gekomen . Zoodat het geloof
van deze uiterst gevoelige en rijke natuur nog sub judice is . Dat
echter alleen hij, die zich in de ideeen onzer reformateurs en pietisten
ingewerkt heeft, zich in den geest dezer poezie, vooral in de
tweede periode van 's dichters werkzaamheid, volkomen kan inleven,
valt niet to betwisten .
Reeds de vader Caspar Luyken had zich gevoegd bij de broeders
Collegianten, die in Galenus Abrahamsz de Haan hun leider erkenden,
en schreef eenige brochures, waaruit hooggestemd godsdienstig
besef en een streven naar eenvoud en waarheid in woord
en daad spreken . Jan Luyken de zoon (1649-1712) gaat aan-
1 ) Hylkema, De Nieuwlichter Jan Luyken, Gids, 1904 . IV, p . 47 .