:--': ~T~ -'--- ~

88 OORSPRONG VAN BOERDEN EN SPROKEN
kig vermaak to geven, to doen losbarsten in een gullen, luidruchtigen
lach, soms ook een gemoed to treffen door een innig menschelijk
gevoel of door menschelijk lijden, en kortstondig soelaas to
brengen in de vlakke eentonigheid van het leven .
De boerden, bruisend van levenslol, in drastische vormen gierend
van zinnenlust, schaterend over de misere, waartoe die altijd
werkende blinde aandrift het menschdom brengen kan, ze voeren
ons in de kroegen en boerenhuizen, onder het ruwe onontwikkelde
yolk meestal, maar ook in de woning van den deftigen magistraat .
Ze vertellen een enkelen keer van een pastoor die zijn eigen varken
mee helpt stelen of een dergelijke ,onaanstootelijke" grap,
maar bijna steeds is het over de oer-komische buitelingen, waartoe
Venus, de pandemische, de stervelingen verleidt, alien, visschers,
boeren, poorters, monniken en geestelijken, nonnen en bagijnen,
ouden en jongen .
De sproken, ernstig en nobel, voeren ons in hooger kringen onder
beschaafden en ontwikkelden, maar ook onder brute zelfzucht
en heerschzucht ; zij spreken van schuld en boete, van edele zelfopoffering,
van nederigen deemoed, van groote liefde en groot lijden
en roeren door stillen eenvoud en groote menschelijkheid .
Van vele dezer verhalen kunnen we den stamboom overzien, die
ons vaak naar Indie terugvoert . Verscheidene onzer sproken en
boerden treffen we ook in Fransche verzamelingen en in meestal
latere Italiaansche novellen-bundels . Maar daarom behoeven we
nog niet aan to nemen, dat ze altijd langs litterarischen weg, door
vertaling, tot ons zijn gekomen . Dat was een vlottende wereldstof,
door de overlevering steeds gewijzigd en vervormd, steeds weer
elders gelocaliseerd en aan andere, misschien bekende personen
vastgeknoopt, altijd weer verder verteld, tot ze ter oore kwam
aan een kunstenaar, die er behagen in vond er een aardig min of
meer persoonlijk verhaal van to maken, aan een spreker, die er
zijn publiek mee hoopte to vermaken en zoo, een uit vele, toevallig
voor ons bewaard . Ik zie geen enkelen grond om aan to nemen
dat, zooals beweerd is, onze middeleeuwsche boerden enkel genoten
zijn in de kringen van het lagere Volk . Waar werd Roemer Visscher,
waar werd Tryntje Cornelis gelezen en genoten? En laten
wij, laatgeborenen, de hand in eigen boezem steken . Konden onze
societeitstafels spreken! De zin voor het platkomische schijnt nu
eenmaal tot den ondergrond van ons volkskarakter to behooren .