:--': ~T~ -'--- ~

SCOTT, HUGO 565
naar ontstellende antithesen . Doch naast den haat de liefde,
naast de afstooting van het menschelijke de aantrekking . Er loopt
een lijn uit de zelfanalyse, het realisme en het sentimenteele in
Richardson en Rousseau naar Byron, maar ook een naar Scott,
Scott met zijn warm, gevoelig indringen in al het menschelijke
van vroeger eeuw, zijn liefdevol begrijpen en ontleden van hartstochten
en sentimenten, zijn koesteren van oude traditie en historie
van zijn land en zijn stam, hij die het leven geven wil, omdat
hij het leven liefheeft .
Hij is de eerste, wien het gelukt is het verleden to doen herleven,
de menschelijke tragedie to doen zien midden in zijn historische
omgeving, in oude zeden en instellingen ; wat in de 17de en
18de eeuw nog een versiering was, wordt bij hem doel ; hij schrijft
den historischen roman om de historie zelve en een geweldige invloed
gaat van hem uit over heel de wereldlitteratuur 1 ) . Hij heeft
den onbestemden drang naar natuur, naar waarheid, naar gloed
en hartstochtelijkheid in eenigszins vaste banen geleid, rustig en
vast van aard, vroom van zin, bij al zijn liefde voor het romantische
der middeleeuwen, dat de fabelen der Ouden moest vervangen,
Been spoor vertoonende van de zucht naar het ziekelijke en
unheimische, dat elders oplaait .
En dan komt naast Scott Victor Hugo . Hij is van een temperament,
waartegenover al zijn tijdgenooten verbleeken ; zijn stem
klonk het luidst en rumoerigst in den strijd tegen de vergane
klassiek, die nog altijd in Frankrijk haar leven voortsleepte ; hij is
de groote revolutionnair, die zich ook het meest litterair kunstenaar
voelt, met een litteraire roeping, naast zijn sociale . Hij zal
vrij uit laten stroomen het leven zijner ziel ; vrijheid voor elk
woord, elk beeld, elk gevoel, elke gedachte, dat is zijn strijd . Een
enkel voorbeeld, dat het karakter van then strijd in slechts een
enkele loopgraaf teekent : Kan men zich voorstellen, vraagt Gautier,
waar hij van de Hernani-bataille vertelt, dat een vers als dit
,,Est-il minuit? - Minuit bientot," een storm van verontwaardiging
doet ontstaan, dat er drie dagen in den schouwburg om gevochten
is? Was dat vorstentaal? Een Koning vraagt, hoe laat
het is, net als een burger en men antwoordt hem als een onbeschof-
1 ) Men zie over de wording van den historischen roman, waarvan ik hier zelfs de
allervoornaamste lijnen niet kan aangeven, mijn De oude en de nieuwe historische
roman in Nederland . Over den invloed van Richardson en Fielding op Scott : W .
Dibeltus, Englische Romankunst, Berlin, 1910, II .