HBV'de Tedavi - EKMUD

Antimikrobiyal Direnç:
Direnç Saptanmasında Kullanılan Moleküler Yöntemler
Antimikrobiyaller ilk kez 1930’lu yıllarda
tanıtılmış ve kullanıma girmelerinden kısa
bir süre sonra direnç problemleri ortaya çıkmaya
başlamıştır. Geliştirilen her antimikrobiyal
ajanla birlikte, yeni direnç mekanizmaları ortaya
çıkmış ve antimikrobiyallerin seçici baskısı
altında çevreye yayılmıştır. Antimikrobiyal
direncin yayılması; morbidite, mortalite ve sağlık
bakım maliyetleri üzerindeki etkisi nedeniyle
insan sağlığı için önemli bir risk oluşturmaktadır.
Antimikrobiyal direncin genetik temelinde,
hücresel genlerdeki mutasyonlar veya horizontal
gen transferi ile direnç genlerinin kazanılması
yer almaktadır. Antimikrobiyallere karşı
direnç; antimikrobiyal ajanı inaktive edecek
enzimlerin üretimi, antimikrobiyal ajanın etki
edeceği hedefin aşırı üretilmesi ya da yerine
alternatifinin üretilmesi, antimikrobiyal ajanın
bağlanacağı hedefin değişmesi, antimikrobiyal
ajanın hedefine ulaşmasının engellenmesi ve
antimikrobiyal ajanın aktif pompa sistemi ile
dışarı çıkarılması gibi çeşitli mekanizmalarla
gelişebilmektedir.
Bakteriyel patojenlerin antimikrobiyal duyarlılık
testlerinin yapılması, klinik mikrobiyoloji
laboratuvarlarının en önemli görevlerinden
biridir. Antimikrobiyal direncin tespit edilmesi,
enfekte hastaların optimal tedavilerinin sağlanması
ve direncin toplum içinde yayılmasının
önlenmesi açısından oldukça önemlidir.
Ampirik tedavi şemaları; bölgesel, yerel veya
ulusal düzeyde toplanan duyarlılık testi verilerine
dayanmaktadır. Dirençli bakterilerin saptanması;
enfeksiyon kontrol önlemleri ve antimikrobiyal
sürveyans çalışmaları için temel
sağlar.
Direncin belirlenmesinde kullanılan fenotipik
metodlar, yeni gelişen moleküler tekniklerle
karşılaştırıldıklarında halen “altın standart”
olarak kabul edilmektedir. Fenotipik yöntemler,
bakteri türlerine göre değerlendirme standartları
önceden belirlenmiş, uygulaması kolay
yöntemlerdir. Ancak bu yöntemler bazı dezavantajlarından
dolayı, her zaman doğru sonuç
vermeyebilir. Örneğin; bakteri popülasyonlarında
direnç genlerinin varlığı/ekspresyonu
heterojen olabileceğinden ya da bazen indüklenmesi
gerekebildiğinden direncin varlığı her
8
zaman tam olarak gösterilemeyebilir. Aynı
zamanda, direnç ekspresyonunu etkileyebilecek
kültür şartları veya inokülum miktarı bu testlerin
performanslarını etkileyip hatalı sonuçlara
yol açabilir. Fenotipik yöntemlerle antimikrobiyal
duyarlılık testleri için, klinik örneklerden
bakterinin saf olarak izole edilmesi zorunludur.
Bu işlemler sırasında subkültürler de gerekebildiğinden
antimikrobiyal direnç sonuçları gecikebilmektedir.
Zaman faktörü özellikle yavaş ve
güç üreyen bakteriler için daha da önemli hale
gelmektedir. Direncin tespit edilmesinde geç
kalınması veya hatalı sonuçlar, dirençli suşların
tedavisini ve kontrolünü zorlaştırmaktadır.
Nükleik asit amplifikasyon testleri, dizi analizi,
DNA mikroçip (DNA microarray) teknolojileri
gibi moleküler metodlardaki son gelişmeler;
çoğul gen mutasyonlarının ve eksprese olan
sekansların karşılaştırmalı analizlerinin yapılmasına
olanak sağlamıştır. Moleküler yöntemlerle
direnç genlerinin gösterilmesi, fenotipik
yöntemlerin doğrulanmasını sağlayabileceği
gibi fenotipe yansımayan direncin tespit edilmesine
de olanak sağlar:
Antibiyotik direncinin moleküler yöntemlerle
genotipik olarak saptanmasının bazı avantajları
şunlardır;
• Dirence neden olan genetik faktörün bulunup
bulunmadığı yanıtını net bir şekilde verir.
• Duyarlılık, orta düzey duyarlılık ve direnç gibi
ülkeden ülkeye değişebilen fenotipik kategorilere
bağımlı değildir.
• Düşük düzeyde dirence neden olan mekanizmaları
saptamak daha kolaydır.
• Klinik örneklerden direkt olarak çalışılabilmesi
tespit süresini kısaltır (özellikle kültürde zor
üretilen mikroorganizmalar için önemlidir).
• Kolay ve hızlı yorumlanabilir sonuçlar, etkin
antimikrobiyal tedavinin başlanmasını sağlar.
• Yoğun olarak bakteri kültürüne ihtiyaç duyulmadığından
biyolojik tehlike riski daha düşüktür.
• Direncin yayılmasında önemli olan genetik
elementler (integron, plazmid ve transpozonlar)
ancak moleküler yöntemlerle saptanabilir.
Moleküler yöntemler, sağladıkları tüm bu avantajların
yanında bazı dezavantajlara da sahiptir;
3. Türkiye EKMUD Bilimsel Platformu