viginti capita prioba. - Archive ouverte UNIGE

431 PRAELECTIONBS 432
ülud occultaretur? finxerunt se abhorrere a foenoribus
: interea nomen usurae sub" se continuit omnia
foenora, nee ullum fuit tam crudele, tarn iniquum,
tarn barbarum, quod non obtegeretur colore illo.
lam quia nomen foenoris Gallis fuit incognitum,
nomen usurae etiam detestabile fuit. Galli ergo
excogitarunt novam astutiam, quasi possent Deum
fallere. Nam quia nemo poterat ferre usurae nomen,
posuerunt Interesse : iam quid significat Interesse,
vel id quod interest? nempe significat omne
genus foenoris. Nullum unquam fuit genus foenoris
apud veteres, quod hodie non comprehendatur sub
voce ilia. Ideo dixi non esse hie ludendum verborum
cavillis, sed rem ipsam esse tenendam. Nunc
quia diximus foenus non posse in totum et absque
exceptione damnari, videndum est quatenus probari
queat, ne scilicet» ponatur inter scelera. Primo in
republica bene constituta nemo foenerator tolerabilis
est: etiam hoc viderunt profani homines. Quisquis
ergo ex professo foeneratur, ille omnino debet ab
hominum consortio reiici. Nam si quaedam artes
illiberales invidia onerant eos qui ipsis utuntur,
foenerari certe est quaestus et illiberalis, et indignus
homine tarn pio, quam honesto. Ideo dicebat Oato.
perinde esse foenerari atque hominem occidere.
Nam quum rogatus de agricultura sententiam dixisset,
excepit ille, quid autem est foenerari? quid hominem
occidere, inquit? Et certe foenerator semper
erit latro, hoc est qui quaestum faciet ex
foenore ille praedo erit, et grassabitur eius iniquitas
perinde ac si nullae essent leges, nulla aequitas,
nullus denique mutuus amor inter homines: hoc
est unum. Sed aliud est foenerari quam foenus
accipere. Quum enim quispiam mensam erexit,
iam utitur ea arte perinde atque, agricola laborem
suum ponit in agris suis cölendis. Sed poterit
quispiam foenus accipere, qui tarnen non foenerabitur.
Exempli gratia, erit quispiam nummatus, et
si partem pecuniae suae det mutuo, poterit inde
quaestum accipere. Id autem faciet semel, neque
propterea dicendus erit foenerator. Nunc videndum
est quando, et a quibus accipere foenus liceat. Hie
autem valere debet sententia ilia, Neque passim,
neque semper, neque omnia, neque ab omnibus.
Hoc quidem dictum fuit de muneribus : et lex ilia
imposita fuit praesidibus provinciarum : sed optime
quadrat huic causae. Non omnia igitur accipere
convenit, quia si modum excédât quaestus (quia id
pugnat cum caritate) etiam repudiandus est. Diximus
quoque morem et usum continuum vitio non
carere. Iam neque passim, quia foenerator, ut
dixi, locum habere non debet, neque ferri in ecclesia
Dei. Deinde non ab omnibus, quia a paupere
semper foenus accipere nefas erit. Verum, si dives,
qui est in aere suo, ut loquuntur, qui habet satis
bpimum proventum, vel satis amplum Patrimonium,
sumat pecuniam a suo vicino: an vicinus ille peccabit
si recipiat aliquid luori ex sua pecunia? Alter
qui mutuatur, est ditior, et potest absque suo damno
carere: sed vult emere fundum, unde fructum aöoipiet:
cur fraudabitur oreditor suo iure, si pecunia
afferat lucrum alteri, et quidem ditiori? Videmus
ergo interdum posse contingere, ut qui foenus accipit
non tarnen ideo possit praecise damnari: quia
quod agit non pugnat cum Dei lege. Sed tenendum
semper est, vix fieri posse, ut qui foenus accipit,
non gravet fratrem suum: et ideo optandum
esset, nomen ipsum tam foenoris quam usurae sepultum
esse et deletum ex hominum memoria. Sed
quia aliter non possunt inter se negotiari homines,
semper videndum est quid liceat, et quatenus. Scio
rem posse multo prolixius tractari: sed breviter
dixi quod ad summam sufficit. Sequitur, Et ab
iniquitate retraxerit manum suam. Hie rursus propheta
commendat innocentiam ea parte ubi oavemus
ne quid damni aut iacturae nostra culpa accipiat
proximus. Ergo abstinentia iniuriae hie iterum
laudatur, sed nova loquendi forma, quia nisi admodum
sollicite sibi caveant homines, facile erit»
extendere manus ad iniquitatem. Quare? sese ingérant
multis ex partibus variae lucrandi rationes:
talibus illecebris facile capimur. Ergo propheta
non abs re hic praecipit ut retrahant servi Dei manum
suam ab iniqüitate, hoc. est, ut non tantum
abstineant a nooendo, sed ubi sollicitât eos lucri
dulcedo, ubi etiam proponitur plausibilis aliqua ratio
lucrandi, ut tarnen se ipsos refraenent: hoc est
manum retrahere vel desistere ab iniquitate. Reliqua
in crastinum.
Heri exposuimus cur propheta dicat neminem
esse iustum, nisi qui manus suas retrahit ab iniquitate,
quia scilicet multae nos occasiones ad nocendum
sollicitant: nisi nos cohibeamus quasi in medio
cursu, saepe net ut laedamus proximos. Iam inter
virtutes iusti hominis ponit iudicare secundum veritatem:
ad faciendum, inquit, iudicium veritatis inter
virum et virutn. Videtur hoc proprie competere in
iudices, et qui funguntur publico munere: tarnen
potest etiam quadrare privatis hominibus. Nam
etsi nemo causam suam disceptat nisi coram eo qui
praeditus est potestate: videmus tarnen ut studia
huius et illius saepe aequitatem et rectitudinem
in iudiciis pervertant. Deinde multi deliguntur
arbitri, etiamsi non sustineant munus aliquod publicum.
Summa est, quod antehac docuit de aequitate
Ezechiel, extendi ad aliénas causas, ne scilicet in
gratiam amici quisquam deflectat a iure et aequo.
Postea sequitur, In statutis meis ambulaverit, et iudicia
mea custodierit ad faciendum veritatem. Iterum
propheta ad generalem doctrinam redit. Becensuit
enim quasdam species, sicuti heri diximus, unde