Chronologisch overzicht vragen van de week.pdf - Taaltelefoon.be ...

Benedictus XVI
Hoe lees je de naam Benedictus XVI: als Benedictus Zestien of als Benedictus de Zestiende?
De correcte uitspraak van Benedictus XVI is Benedictus de Zestiende.
Net als bij koningen en keizers gebruiken we bij pausen Romeinse cijfers om hun plaats in de rij uit te
drukken: Albert II, Karel V, Johannes Paulus II. De cijfers fungeren als rangtelwoorden en worden in de
uitspraak altijd voorafgegaan door het lidwoord de: Albert de Tweede, Karel de Vijfde, Johannes Paulus de
Tweede. Het lidwoord en het rangtelwoord maken deel uit van de eigennaam, net als het lidwoord en het
bijvoeglijk naamwoord bij namen als Karel de Stoute, Pepijn de Korte en Johanna de Waanzinnige.
Als het niet om vorst- of pausnamen gaat, wordt het Romeinse cijfer vaak als hoofdtelwoord en niet als
rangtelwoord gelezen: de kabinetsnaam Martens VIII wordt uitgesproken als Martens acht, voetbalclub
Willem II als Willem twee en de film Rocky IV als Rocky vier. Voor vorst- en pausnamen wordt de
uitspraak van het Romeinse cijfer als hoofdtelwoord afgekeurd.
4 juli 2005
Gps-systeem / gps
Is gps-systeem een pleonasme? De s in de afkorting staat toch al voor system?
Gps staat voor global positioning system. Gps-systeem is dus dubbelop: als je de afkorting uitschrijft,
staat er global-positioning-systemsysteem. We zien dit soort pleonasmen wel vaker in samenstellingen
met anderstalige afkortingen, denk maar aan RAM-geheugen (random access memory), hiv-virus (human
immunodeficiency virus), ISBN-nummer (International Standard Book Number), LCD-scherm (liquid
crystal display), DAT-tape (digital audio tape), ADSL-lijn (asymmetric digital subscriber line) en B-Fast-
team (Belgian First Aid and Support Team). Er zijn ook Nederlandse voorbeelden, zoals pms-syndroom
(premenstrueel syndroom) en bom-moeder (bewust ongehuwde moeder).
Zulke pleonastische samenstellingen hoeven niet altijd te worden afgekeurd. Het kan communicatief zelfs
verstandig zijn om het kernwoord te herhalen, bijvoorbeeld omdat niet iedereen weet waar de afkorting
voor staat, of omdat de zuinige vorm (hi-virus, gp-systeem) meer vraagtekens oproept dan het
ingeburgerde pleonasme. Maar enige voorzichtigheid is geboden: btw-belasting, pc-computer en cd-disc
zullen gefrons opleveren, net als de moedervader die verstopt zit in bom-vader.
12 juli 2005
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2005 60