Chronologisch overzicht vragen van de week.pdf - Taaltelefoon.be ...

Ruitster / ruiteres / ruiter
Wat is de vrouwelijke vorm van ruiter: ruitster of ruiteres?
Geen van beide.
In het Nederlands zijn er een aantal achtervoegsels die gebruikt kunnen worden om vrouwelijke
persoonsnamen te vormen. Bij nieuwe woorden zijn nog alleen de achtervoegsels -e en -ster mogelijk.
Voorbeelden van op die manier gevormde vrouwelijke persoonsnamen zijn consulente, therapeute,
sadomasochiste, bodybuildster, serveerster en stalkster. Andere achtervoegsels die in het Nederlands
veelvuldig voorkomen, zijn -es en -in, maar die worden niet meer spontaan gebruikt voor nieuwe
woorden. Voorbeelden van dergelijke afleidingen zijn meesteres, minnares, bazin en slavin. Een oud
achtervoegsel dat nog maar in één woord voorkomt is -egge, in dievegge. Daarnaast zijn er nog een
aantal achtervoegsels gangbaar uit vreemde talen (zoals -euse of -(t)rice), maar die laten we hier even
buiten beschouwing.
Hoe zit het dan met ruiter? Om een vrouwelijke ruiter aan te duiden, kunt u geen van de bovenstaande
achtervoegsels gebruiken. Dat komt mogelijk doordat er al een specifiek woord bestaat dat een
vrouwelijke ruiter benoemt, namelijk amazone. Dat woord hebben we via via uit het Grieks ontleend, dat
het woord gebruikte om een lid van een krijgshaftig vrouwenvolk te benoemen.
5 september 2005
Heeft diep gedoken / is diep gedoken
Wat is correct: ik ben diep gedoken of ik heb diep gedoken?
Zowel de vervoeging met zijn als die met hebben is correct. Het betekenisverschil is erg subtiel.
Werkwoorden van beweging, zoals rennen, springen, vliegen en duiken, worden in de regel met het
hulpwerkwoord hebben vervoegd. De door het werkwoord uitgedrukte handeling staat dan centraal: Hij
heeft voor het eerst in zijn leven gevlogen; Ik heb nog nooit gedoken.
Als de klemtoon op een plaatsverandering of richting ligt, worden bewegingswerkwoorden doorgaans met
het hulpwerkwoord zijn vervoegd. Het einddoel van de beweging treedt dan op de voorgrond: Hij is
meteen van Madrid naar Mexico gevlogen; Ik ben nog nooit naar de gezonken Titanic gedoken.
In de zin Ik heb diep gedoken legt de spreker de nadruk op de handeling van het duiken. In de zin Ik ben
diep gedoken wordt de aandacht gevestigd op de plaatsverandering die bij de handeling te pas komt. In
het bijwoord diep is namelijk impliciet een richtingsbepaling aanwezig: diep betekent 'ver naar beneden'.
19 september 2005
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2005 64