Chronologisch overzicht vragen van de week.pdf - Taaltelefoon.be ...

Je hebt goede cijfers, maar je kunt beter
Is er een betekenisverschil tussen Je hebt goede cijfers, maar je kunt beter en Je kunt beter,
maar je hebt goede cijfers?
Er is niet echt een betekenisverschil, maar de informatie wordt op een andere manier voorgesteld. In
beide zinnen worden er twee feiten gegeven: 'je hebt goede cijfers' en 'je kunt beter'. In de deelzin die op
het woord maar volgt, wordt de eerste deelzin afgezwakt of genuanceerd door een ander aspect te
belichten. In de eerste zin (Je hebt goede cijfers, maar je kunt beter) wordt het feit dat je goede cijfers
hebt, afgezwakt door eraan toe te voegen dat je wel beter kunt. In de tweede zin (Je kunt beter, maar je
hebt goede cijfers) wordt het feit dat je beter kunt, genuanceerd door eraan toe te voegen dat je toch
goede cijfers hebt.
De toehoorder zal de deelzin die op het woord maar volgt, ervaren als de belangrijkste brok informatie.
De tweede deelzin krijgt met andere woorden steeds het meeste gewicht. Als u bijvoorbeeld wilt
benadrukken dat uw reis toch niet zo bijzonder was, kiest u voor de volgorde Ik vond die reis wel leuk,
maar er zijn mooiere plekken. Als u wilt beklemtonen dat het een aangename reis was, kiest u de andere
volgorde: Er zijn mooiere plekken, maar ik vond die reis wel leuk.
8 augustus 2005
Nameloos / naamloos
Waren de kinderen van prinses Máxima en prins Willem-Alexander de eerste dagen van hun
leven nameloos of naamloos?
De kinderen hadden nog geen naam en waren dus naamloos.
Sommige woorden die eindigen op -loos, hebben daarnaast ook een vorm die eindigt op -eloos. De vorm
zonder -e- heeft gewoonlijk een letterlijke betekenis, de vorm met -e- een figuurlijke. Zo heeft het woord
naamloos de letterlijke betekenis 'zonder naam' en betekent nameloos 'onnoemelijk groot'. Bijvoorbeeld:
Ze draagt een nameloos leed. Nog enkele vergelijkbare gevallen zijn stroomloos - stromeloos en
smaakloos - smakeloos. Wie bijvoorbeeld zonder elektriciteit leeft, leeft stroomloos. Iemand die geen doel
heeft, loopt stromeloos rond. Als u uw soep zonder zout, peper of andere kruiden eet, eet u smaakloos.
Als u de woonkamer hebt geverfd in knalgeel en knalgroen, bent u smakeloos.
Het betekenisverschil tussen de vorm met -loos en -eloos wordt niet altijd zo consequent gemaakt. De
vormen werkloos en werkeloos bijvoorbeeld worden in de spreektaal allebei gebruikt voor de letterlijke
betekenis 'zonder werk', maar in de formele schrijftaal heeft werkloos de voorkeur. In de betekenis
'zonder iets te doen' is werkeloos de enige juiste vorm. Bijvoorbeeld: Hij kon niet langer werkeloos
toezien.
16 augustus 2005
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2005 62