Chronologisch overzicht vragen van de week.pdf - Taaltelefoon.be ...

De pokken zijn een ziekte / is een ziekte
Wat is correct: De pokken zijn of De pokken is een ziekte die 26 jaar geleden is uitgeroeid?
In principe wordt een onderwerp als (de) pokken gecombineerd met een meervoudige persoonsvorm,
maar in deze zin is een enkelvoudige persoonsvorm ook mogelijk.
Pokken is grammaticaal meervoudig, maar de betekenis ervan is enkelvoudig (de naam van een ziekte).
Hetzelfde geldt onder andere voor meervoudige namen van historische perioden (de middeleeuwen) en
gebieden of gebergten (de Kempen, de Alpen). Als zo'n woord als onderwerp voorkomt, krijgt de zin
meestal een meervoudige persoonsvorm. Bijvoorbeeld: De pokken zijn 26 jaar geleden uitgeroeid;
Wanneer beginnen de middeleeuwen?; De Kempen zijn zo stil.
Maar in sommige gevallen is een enkelvoudige persoonsvorm ook mogelijk, bijvoorbeeld als het
onderwerp geen lidwoord (de) bevat. Bijvoorbeeld: Mazelen zit / zitten in het basisvaccinatieschema van
Kind en Gezin; Mazelen lijkt / lijken in het begin op een forse verkoudheid. In zinnen met een
koppelwerkwoord (bijvoorbeeld zijn, worden, blijven) maakt de aanwezigheid van een enkelvoudig
zelfstandig naamwoord als naamwoordelijk deel (bijvoorbeeld een ziekte, een periode, een gebied) vaak
ook een enkelvoudige persoonsvorm mogelijk. Bijvoorbeeld: De pokken is / zijn een ziekte die 26 jaar
geleden is uitgeroeid; De middeleeuwen is / zijn voor hem de boeiendste periode uit de
kunstgeschiedenis; De Kempen is / zijn een gebied tussen Schelde, Rupel, Dijle, Demer en Maas. De
voorkeur voor enkelvoud of meervoud kan van taalgebruiker tot taalgebruiker en van zin tot zin erg
verschillen.
4 december 2006
Het vroeg opstaan / het vroege opstaan
Wat is correct: Het vroeg opstaan of Het vroege opstaan, daar moet ik nog aan wennen?
Beide vormen zijn correct. Vroege is in deze combinatie een bijvoeglijk naamwoord, vroeg een bijwoord.
Een zelfstandig naamwoord kan gecombineerd worden met een bijvoeglijk naamwoord; na het krijgt een
bijvoeglijk naamwoord normaal gezien een buigings-e: het vroege ontbijt. Het opstaan is een
gesubstantiveerde infinitief, een infinitief die als zelfstandig naamwoord wordt gebruikt. Ook een
gesubstantiveerde infinitief kan gecombineerd worden met een bijvoeglijk naamwoord: het vroege
opstaan.
De combinatie het vroeg opstaan zit anders in elkaar. Ze is zo te interpreteren dat je eerst de infinitief
opstaan met het bijwoord vroeg combineert (vroeg opstaan), en dan substantiveert door er het aan te
laten voorafgaan: het vroeg opstaan.
Soms ligt de ene vorm meer voor de hand dan de andere. Om uw keuze te maken, kunt u het best op uw
taalgevoel vertrouwen. Nog enkele voorbeelden: Het lang(e) wachten werd hem te veel; Het goed en snel
mengen van de ingrediënten is daarbij cruciaal; Het snel(le) smelten van de sneeuw verraste hem niet.
11 december 2006
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2006 96