Chronologisch overzicht vragen van de week.pdf - Taaltelefoon.be ...

2006
Ideeënloos / ideeëloos
Wat is correct: ideeënloos of ideeëloos?
Volgens de nieuwe Woordenlijst schrijven we ideeëloos. De spelling ideeënloos was een inconsequentie in
de oude Woordenlijst. Die is in de nieuwe Woordenlijst in overeenstemming gebracht met de spelling van
vergelijkbare woorden, zoals besluiteloos, vlekkeloos en wetteloos.
De regel voor het gebruik van de tussen-n in woorden als ideeëloos is in de nieuwe Woordenlijst
ongewijzigd gebleven. Volgens die regel schrijven we in afleidingen geen tussen-n tussen het grondwoord
en het achtervoegsel. Dat -loos een achtervoegsel is, kun je herkennen aan het feit dat het – althans in
de betekenis 'zonder' – niet als los woord voorkomt.
Op deze regel voor afleidingen bestaan wel uitzonderingen. Voor de achtervoegsels -achtig, -schap en
-dom geldt dezelfde regel als voor samenstellingen. In een afleiding met een van die achtervoegsels
schrijven we wel een tussen-n als het grondwoord een meervoud op -en heeft en niet op -es. Het zijn
vanouds vooral afleidingen met -dom die daardoor een tussen-n hebben, zoals godendom, sterrendom en
vorstendom.
3 januari 2006
Zwartwitfoto / zwart-witfoto
Wat is correct: zwartwitfoto of zwart-witfoto?
Volgens de nieuwe Woordenlijst schrijven we zwart-witfoto. De spelling zwartwitfoto was een
inconsequentie in de oude Woordenlijst.
De bijvoeglijke naamwoorden zwart en wit zijn gelijkwaardig in zwart-witfoto en kunnen dus in principe
van plaats wisselen. In samenstellingen waarin het rechterdeel verbonden wordt met twee of meer
elementen die met elkaar gelijkwaardig zijn, staat er een koppelteken tussen die elementen. Het laatste
element schrijven we vast aan het rechterdeel van de samenstelling. Vergelijkbare voorbeelden zijn
zwart-witoordeel, prijs-kwaliteitverhouding, woon-werkverkeer en arts-patiëntrelatie.
In kleuraanduidingen zetten we doorgaans geen koppelteken zoals in zwart-wit. Bijvoeglijke
naamwoorden zoals zwartbruin en zwartgrijs schrijven we aan elkaar zoals donkerbruin en lichtgrijs,
omdat de twee kleuren in de meeste contexten niet gelijkwaardig zijn. Er is immers een subtiel verschil
tussen bijvoorbeeld een zwartbruine jas en een bruinzwarte jas. Bij zwartbruin is de kleur zwartachtig
bruin en bij bruinzwart bruinachtig zwart. Als we het hebben over de paars-witte sjaal van een
voetbalploeg, is er wel gelijkwaardigheid: de sjaal bestaat dan uit aparte kleurstroken paars en wit.
9 januari 2006
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2006 72