Chronologisch overzicht vragen van de week.pdf - Taaltelefoon.be ...

De luipaard / het luipaard
Wat is correct: de luipaard of het luipaard?
Luipaard wordt het vaakst als de-woord gebruikt, maar het luipaard is ook correct. Er is geen
betekenisverschil.
Luipaard komt van het Latijnse leopardus, een samenstelling van leo, 'leeuw', en pardus, 'panter'.
Oorspronkelijk was luipaard uitsluitend een mannelijk de-woord. Doordat het etymologische verband
tussen -paard en pardus op de duur op de achtergrond raakte, gingen velen door de bijgedachte aan het
paard ook het luipaard zeggen. In de praktijk wordt het luipaard al enkele eeuwen gebruikt. De
woordenboeken gingen in het begin niet overstag, maar op de duur bleek het gebruik zó sterk dat ze het
luipaard toch ook zijn gaan opnemen. Ook de Grote Van Dale, die in zijn dertiende uitgave nog met klem
meldde dat luipaard absoluut geen het-woord was, neemt in zijn veertiende uitgave nu ook het luipaard
op. De luipaard komt wel nog vaker voor dan het luipaard.
Er zijn nog andere voorbeelden van woorden die zonder betekenisverschil zowel een de-woord als een
het-woord kunnen zijn. Karwei, liniaal, manoeuvre, matras, salon komen het vaakst als de-woord voor;
aperitief, commentaar, gordijn, riool, vuilnis het vaakst als het-woord.
11 september 2006
Verrokken / verrekt
Wat is correct: Ik heb een spier verrokken of Ik heb een spier verrekt?
Verrekken is een regelmatig vervoegd werkwoord. Correct is dus: Ik verrekte een spier en Ik heb een
spier verrekt.
Regelmatige werkwoorden hebben in de verleden tijd dezelfde stam als in de tegenwoordige tijd: leef -
leefde, dweil - dweilde, praat - praatte, verrekken - verrekte. De voltooide deelwoorden van rekken en
verwante werkwoorden als uitrekken en verrekken zijn gerekt, uitgerekt en verrekt.
Er zijn ook onregelmatige werkwoorden: die hebben een andere stam in de verleden tijd doordat een
klinker of een medeklinker is veranderd. Voorbeelden daarvan zijn vraag - vroeg, breek - brak en denk -
dacht. In België en het zuiden van Nederland hoor je ook wel een onregelmatige vervoeging van rekken
en verwante werkwoorden: Zij rok zich uit; Het geduld van het publiek werd flink gerokken; Hij heeft een
spier verrokken; Het elastiekje is helemaal uitgerokken. Sommige woordenboeken nemen die
onregelmatige vormen ook op. Van Dale Hedendaags Nederlands neemt in zijn derde druk zelfs
uitsluitend rekken - rok - gerokken op. Toch zijn die onregelmatig vervoegde vormen voor veel
taalgebruikers gemarkeerd: ze worden niet als standaardtaal beschouwd.
18 september 2006
Taaltelefoon - Taalvragen van de week - Chronologisch overzicht - Jaargang 2006 90