Aðgerðasjúklingar liggja ekki aðgerðalausir II - Hirsla - Landspítali

100
Áhrif handa- og fótanudds
Verkir
Afleiðingar verkja eru margþættar. Verkir hamla hreyfigetu, djúpöndun og getu til að
hósta, trufla svefn og minnka sjálfsbjargargetu einstaklinganna. Þetta getur leitt til
alvarlegra fylgikvilla, svo sem hita, slímtappa í lungum, lungnabólgu og þarmalömunar,
sem geta haft skaðleg áhrif á líkamann og seinkað bata (Mitchinson o.fl.,
2007). Viðbrögð ósjálfráða taugakerfisins við verkjum veldur örvun á hjartslætti,
hækkar blóðþrýsting og eykur viðnám útlægt í æðakerfinu. Þessi viðbrögð auka
vinnu og súrefnisnotkun hjartans og hætta er á súrefnisþurrð í hjartavöðva.
Minnkuð hreyfigeta getur einnig hindrað bláæðablóðflæði og aukið hættuna á
blóðtappa í fótum og lungum (Hutchison, 2007).
Verkur á sér bæði andlegar (e. affective) og líkamlegar (e. sensory) hliðar.
Líkamlegar hliðar verkjar tengjast tíma, styrkleika, þrýstingi og staðsetningu verkjar.
Andlegar hliðar verkjar snúa að skynjun sjúklings á verknum í tilfinningalegu
samhengi og oft hafa sjúklingar lýst andlegum hliðum verkjarins með orðinu ónot (e.
unpleasantness). Það óþægilega við verkinn tengist svo orðum eins og spennu, ótta og
ósjálfráðu viðbrögðum líkamans sem fylgja verknum (Melzack og Torgerson, 1971).
Aðrir þættir geta haft áhrif á skynjun verkjar, svo sem sjúkdómssaga, batahorfur, trú,
kvíði, ótti, væntingar, fyrri reynsla og menning (Coulling, 2007). Vanmeðhöndlaðir
verkir geta haft sálrænar afleiðingar, eins og streitu, kvíða og þunglyndi (Hutchison,
2007). Ekki er vitað með vissu hvernig staðbundið nudd getur minnkað verki.
Ýmsar kenningar hafa komið fram, til dæmis að nudd hafi áhrif á verkjaboð í heila
og mænu vegna örvunar á taugaþráðum sem trufla flutning verkjaboða í mænu
(Hulme o.fl., 1999). Aðrar tilgátur, eins og hliðstjórnarkenningin á baklægu horni
mænunnar (e. gate control theory), losun á endogen ópíötum og tengdum peptíðum,
bæling á „substance P“, bætt slagæða- og bláæðablóðrás og minnkun á vöðvaspennu,
hafa verið nefndar (Taylor o.fl., 2003).
Í allri verkjameðferð er mikilvægt að meta verk og áhrif hans. Mikilvægt er að
verkir séu metnir þegar sjúklingum er veitt meðferð, hvort heldur lyfjameðferð eða
önnur meðferð. Tölukvarði er gagnlegt tæki við mat á styrk verkja og veitir innsýn í
gang veittrar meðferðar. Á kvarðanum þýðir 0 enginn verkur en 10 mesti hugsanlegur
verkur sem hægt er að finna (Anna Gyða Gunnlaugsdóttir, 2006). Jafnframt er
mikilvægt að þekkja sálræn áhrif verkjarins á sjúklinginn, þ.e. hversu mikilli þjáningu
eða ónotum hann veldur. Eftirfarandi kvarði hefur verið notaður til að mæla sálræn
áhrif verkjar en hann er með samansettum tölu- og lýsingarorðakvarða með
eftirfarandi lýsingu til viðmiðunar: 0 = Enginn verkur (e. no pain); 2 = Pirrandi (e.
annoying); 4 = Óþægilegur (e. uncomfortable); 6 = Slæmur verkur (e. dreadful); 8 =
Hræðilegur (e. horrible); 10 = Óbærilegur (e. agonizing) (Wang og Keck, 2004).
102
101
3