Aðgerðasjúklingar liggja ekki aðgerðalausir II - Hirsla - Landspítali

61
Sigurbjörg Valsdóttir
ÞRÝSTINGSSÁR
Þrýstingssár er staðbundin skemmd vegna súrefnisskorts í mjúkum vef yfir beinum og
gerist vegna utanaðkomandi þrýstings sem stendur í ákveðinn tíma (Padula o.fl., 2008).
Algengustu staðir þrýstingssára eru spjaldhryggur, hælar, setbein, ökklar, olnbogar og
lærhnútur (Vanderwee, Clark o.fl., 2007). Helstu orsakir slíkra sára eru þrýstingur sem
ekki er létt á, tog og núningur. Myndun þeirra tengist beint þoli vefjarins fyrir þrýstingi,
auk krafts hans og tímalengd. Þol vefjarins ræðst af innri og ytri þáttum. Innri þættir eru
meðal annars hærri aldur, breytt skynjun, skert blóðrás, blóðleysi, sykursýki, vannæring,
skert hreyfigeta, skurðaðgerð og þyngd. Dæmi um ytri þætti eru núningur, tog og raki
(Padula o.fl., 2008). Þegar margir áhættuþættir leggjast saman eykst jafnframt hætta á
myndun þrýstingssárs. Ein aðalforsenda þess, að slíkt sár nái að gróa, er að létta af
þrýstingi (Vanderwee, Clark o.fl., 2007).
Þrýstingssár hafa verið skilgreind og flokkuð á ólíkan hátt. Til að auðvelda
samanburð hafa Evrópsku ráðgjafasamtökin um þrýstingssár (EPUAP) sett fram
skilgreiningar á stigun þeirra (sjá töflu 1).
Tafla 1. Stigun þrýstingssára
1. stig Roðablettur sem hvítnar ekki þegar þrýst er á hann. Þetta er
fyrsta merkið um vefjaskemmd vegna þrýstings eða togs. Það er
talið vera afturkræft ef létt er á þrýstingnum eða toginu stuttu
eftir myndun þess.
2. stig Yfirborðssár sem nær inn í eða að leðurhúð og kemur fram sem
fleiður eða blaðra.
3. stig Sár með vefjaskemmd eða drepi sem nær niður í undirhúð að
undirliggjandi bandvefjarhimnu.
4. stig Vefjaskemmd eða drep í vöðvum, beinum og aðliggjandi vefjum.
Sárið getur verið til staðar án þess að húð sé rofin.
Heimild: European Pressure Ulcer Advisoy Panel (e.d.-b). Pressure ulcer treatment guidelines.
Tíðni þrýstingssára
Tíðni þrýstingssára er víða notuð sem mælikvarði á gæði hjúkrunar. Tíðni þrýstingssára
hjá sjúklingum sem dveljast á sjúkrahúsum er mismunandi milli landa, allt frá 10,1% til
23,1% samkvæmt niðurstöðum rannsókna í fjórum löndum Evrópu og í Bandaríkjunum
(Gunningberg, 2006). Þessar niðurstöður eru í samræmi við rannsókn
Vanderwee o.fl. (2007) þar sem tíðni þrýstingssára í fimm Evrópulöndum var 18,1%. Á
63
62