Aðgerðasjúklingar liggja ekki aðgerðalausir II - Hirsla - Landspítali

208
Steinunn Arna Þorsteinsdóttir
Aðferð
Leit að rannsóknargreinum fór fram í þremur gagnagrunnum á vefnum, PubMed,
Scopus og Cinahl. Allar leitir voru takmarkaðar við greinar á ensku og leit í
hjúkrunartímaritum. Leitarorðin voru heart surgery, discharge information, follow up,
informational needs, patient education og telephone. Fimm hjartaskurðsjúklingum, sem
útskrifuðust af brjóstholsskurðdeild á vormánuðum 2009, var fylgt eftir með
síðamviðtali eftir útskrift. Þátttakendur voru valdir af handahófi en miðað var við að
greinarhöfundur hefði hjúkrað viðkomandi sjúklingi í sjúkrahúslegunni. Fyrir útskrift
var sjúklingum boðin símaeftirfylgd og var hringt í þá 7 til 14 dögum eftir heimferð.
SJÚKLINGAFRÆÐSLA
Sjúklingafræðsla hefur verið í mikilli þróun síðustu þrjá áratugina. Núna hefur sjúklingafræðsla
það meginmarkmið að styðja einstaklinginn til sjálfstæðrar og upplýstrar
ákvarðanatöku um eigin meðferð og lífsstíl. Lögð er áhersla á að einstaklingurinn
beri ábyrgð á sjálfum sér og heilsu sinni og er forræðishyggjan á undanhaldi. Sagt
hefur verið að heilbrigðisþjónustan hafi gengið í gegnum nokkrar byltingar, sú fyrsta
(á áttunda áratugnum) einkenndist af niðurskurði útgjalda, önnur lagði áherslu á
gagnreynd vinnubrögð, gæðastjórnun og áhættustýringu til að tryggja að þjónustan
væri örugg fyrir sjúklinga. Sú þriðja er sögð vera sjálfsefling (personal empowerment)
og byggist hún á því að leggja ábyrgð á heilsu í hendur einstaklinganna sjálfra af
ástæðum sem hvort tveggja eru hugmyndafræðilegar og hagkvæmar (Neuhauser,
2003). Sjálfsefling felur í sér að auka hæfni einstaklinga og fjölskyldna þeirra til sjálfsumönnunar,
sjálfstæðrar ákvarðanatöku og lausn vandamála (Leino-Kilpi o.fl.,
1998).
Tilgangur og markmið sjúklingafræðslu
Sjúklingafræðsla hefur verið skilgreind sem skipulagt nám sem felst í kennslu, ráðgjöf
og aðstoð við breytingar á lifnaðarháttum (Phillips, 1999). Sjúklingafræðsla er
margþætt og getur falið í sér upplýsingagjöf um heilsufar (health information),
heilbrigðisfræðslu (health education) og heilsueflingu (health promotion) (Webber, 1990).
Sjúklingafræðsla hefur það markmið að auka þekkingu og hæfni einstaklingsins til að
taka upplýstar ákvarðanir um eigin lifnaðarhætti og meðferð og öðlast öryggi í eigin
umönnun (Henderson og Zernike, 2001; Phillips, 1999). Hún felur í sér mat,
markmið og nýtingu úrræða. Sjúklingafræðslu er ætlað að auka þátttöku sjúklings í
eigin meðferð og hún stuðlar að virkum samskiptum milli sjúklings og heilbrigðisstarfsfólks
(Phillips, 1999). Með styttri legutíma inni á sjúkrahúsi hefur jafnframt
dregið úr tíma til að veita sjúklingi fræðslu og þjálfa upp nauðsynlega færni, en í raun
hefur þörfin fyrir vandaða fræðslu og stuðning við útskrift vaxið því sjúklingar fara
fyrr heim og eru veikari en áður (McMurray o.fl., 2007). Fræðslan getur falið í sér
þjálfun í ákveðinni færni eða framkvæmd verka, eins og að skipta um umbúðir á
skurðsári eða þreifa eftir púlsi og meta hann. Hún getur einnig falið í sér fræðslu og
210
209