Aðgerðasjúklingar liggja ekki aðgerðalausir II - Hirsla - Landspítali

64
Þrýstingssár
Talið er að 30 til 50% sjúklinga, sem leggjast inn á sjúkrahús, séu vannærðir en slíkt
tefur bataferli sjúklinga eftir aðgerð (Padula o.fl., 2008). Vannæring, vökvaskortur og
þyngdartap gera þá viðkvæmari fyrir sýkingum, fylgikvillum aðgerðar og þrýstingssárum,
það hægir á sáragræðslu og vöðvastyrkur minnkar (DiMaria-Ghalili og Amella,
2005). Vannæring leiðir til prótein- og C vítamínsskorts sem minnkar þol vefja fyrir
þrýstingi og súrefnisskorti og gerir þá viðkvæmari fyrir þrýstingssárum. Vökvaskortur
minnkar einnig þol vefja fyrir þrýstingi (Nonnemacher, 2008). Blóðmælingar á próteinbirgðum,
eins og blóðvökvaalbúmíni og blóðvökvaprealbúmíni, má nota til að fylgjast
með næringarástandi. Vegna þess hversu langur helmingunartími blóðvökvaalbúmíns
er, eða 21 dagur, er það þó ekki besti mælikvarðinn á næringarástand sjúklinga
(Langemo o.fl., 2006). Þá getur gildi próteinsins í blóðvökva verið misjafnt, meðal
annars vegna vökvaskorts, streitu og sýkingar, og því gefið villandi vísbendingar. Helmingunartími
prealbúmíns í blóðvökva er hins vegar þrír sólarhringar, er það því gagnlegri
mælikvarði á næringarástand sjúklings meðan hann dvelur á sjúkrahúsi. Sökum þess hve
kostnaðarsöm þrýstingssár eru gæti því borgað sig að mæla prealbúmín kerfisbundið
(Padula o.fl., 2008).
Af ofangreindu má sjá að ýmiss konar meðferð gæti gagnast til varnar
þrýstingssárum. Rannsóknir hafa þannig sýnt að þeim megi fækka um 3,5 til 24% með
notkun ýmiss konar fyrirbyggjandi meðferðar, hins vegar virðist slíkri meðferð ekki beitt
sem skyldi (Pokorny o.fl., 2003). Vanderwee, Clark o.fl. (2007) skoðuðu til að mynda
tíðni þrýstingssára og fyrirbyggjandi meðferð hjá mismunandi sjúklingahópum á 25
sjúkrahúsum í fimm Evrópulöndum. Í ljós kom að tíðni fyrsta til fjórða stigs þrýstingssára
reyndist 18,1%. Athyglisvert var að fyrirbyggjandi meðferð var ábótavant og henni
sjaldan beitt, en aðeins 9,7% sjúklinga, sem þurftu að fá fyrirbyggjandi meðferð, fengu
hana. Nær 30% sjúklinga, sem voru í þrýstingssárahættu, voru með lélega dýnu í rúmi
sínu og um það bil 70% voru ekki með þrýstingsdreifandi sessu til að sitja á. Meira en
60% sjúklinga í áhættuhópi var ekki hagrætt eða snúið. Hugsanlegar orsakir þessara
slæmu niðurstaðna gætu verið, að mati höfunda, skortur á útbúnaði eða þekkingu á
ýmsum árangursríkum fyrirbyggjandi úrræðum. Til viðbótar þessu hafa fleiri ástæður,
svo sem tímaleysi, skortur á starfsfólki og lítið fordæmi, verið nefndar (Provo o.fl.,
1997).
Notkun klínískra leiðbeininga til að fyrirbyggja þrýstingssár
Klínískar leiðbeiningar eru tilmæli um verklag, unnin á kerfisbundinn hátt og byggð á
traustum vísindalegum grunni til stuðnings starfsfólki í heilbrigðisþjónustu við ákvarðanatöku
í daglegum störfum. Þær eru hugsaðar sem hjálpartæki til að bæta gæði þjónustunnar
(Landspítali-háskólasjúkrahús, e.d.-a). Margar klínískar leiðbeiningar eru til um
varnir gegn þrýstingssárum. Landspítalinn og Heilsugæsla höfuðborgarsvæðisins gáfu til
66
65