Aðgerðasjúklingar liggja ekki aðgerðalausir II - Hirsla - Landspítali

159
Samvinna
Þrátt fyrir að miklar framfarir og breytingar hafi orðið á báðum þessum
fagstörfum loðir enn við þessar stéttir að hjúkrunarfræðin sé kvennastétt og
læknisfræðin karlastétt. Leonard Stein (1967) gerir samskipti lækna og
hjúkrunarfræðinga að umfjöllunarefni í grein sinni The Doctor-Nurse game þar sem
fram kemur að kynjabreyta hefur áhrif á samskipti þessara tveggja fagstétta. Karlkyns
læknar hafa yfirráðin og eru ábyrgir fyrir sjúkdómsgreiningum, aðgerðum og
ráðleggingum, á meðan kvenkyns hjúkrunarfræðingar eru „einungis“ ábyrgir fyrir
umönnun sjúklinga og öðrum húsvarðar- og rekstrarstörfum. Stein líkir samskiptum
þessara stétta við hlutverkaleik þar sem hver persóna hefur ákveðið hlutverk.
Markmið „leiksins“ er að hjúkrunarfræðingarnir eigi að vera áræðnir, sýni frumkvæði
og beri ábyrgð á mikilvægum tillögum til lækna en á sama tíma verða þeir að sýnast
hlutlausir. „Leikurinn“ gengur út á það að hjúkrunarfræðingurinn setur tillögur sínar
þannig fram að það líti út fyrir að þær séu læknisins. Báðar stéttir taka virkan þátt í
þessum „leik“ en aðalregla „leiksins“ er að forðast sýnilegt ósamkomulag. Stein
bendir enn fremur á að mikilvægt sé að hjúkrunarfræðingarnir þekki sitt hlutverk vel
og að „leiknum“ fylgi bæði umbun og refsing, þar sem þátttakendur deila saman
vinningi eða tapi. Árangurinn er sýnilegastur þegar læknar og hjúkrunarfræðingar
þekkja hlutverk sín vel og samstarf þeirra er árangursríkt. Þannig getur læknirinn nýtt
sér ráðgjöf frá hjúkrunarfræðingnum sér í hag og hjúkrunarfræðingurinn á að öðlast
sjálfsvirðingu og faglega ánægju með starf sitt. Stein nefnir nokkra þætti sem hann
telur mikilvæga í „leiknum“. Fyrst má nefna þau viðhorf sem mótast hjá stéttunum á
nematímabilinu. Læknaneminn lærir eins og lífið liggi við svo hann verði ekki
ráðalaus þegar líf liggur raunverulega við. Hann sér sjálfan sig sem stríðsmann í stríði
við sjúkdóma og dauða, þar sem mistök geta kostað einhvern lífið. Þannig þróast hjá
læknanemanum sú trú að hann sé almáttugur og þar af leiðandi ófær um mistök.
Það er ekki fyrr en að loknu námi sem læknar verða virkir þátttakendur í „hlutverkaleiknum“.
Hjúkrunarfræðineminn er á hinn bóginn þátttakandi frá upphafi náms.
Honum er strax kennt hlutverk sitt og hvernig tengsl hans við lækna verði. Honum
er kennt að bera virðingu fyrir læknum þar sem þekking þeirra er miklu meiri en
hans og hlutverk hans sé að veita lækninum upplýsingar sem læknirinn einn veit
hvernig ber að nýta.
Annar áhrifaþáttur samkvæmt Stein er kynjabreyta, en á sjöunda áratugnum
voru karlkyns hjúkrunarfræðingar og kvenkyns læknar sjaldséðir. Vegna þessara
kynjahlutfalla styrktust sumar staðlaðar kynjaímyndir í hlutverkaleiknum, eins og
yfirvald karlmanna og valdleysi kvenna. Helsta gagnrýni Stein á þennan hlutverkaleik
var sú að hann taldi leikinn koma í veg fyrir skoðanaskipti og opin samskipti.
Hann taldi enn fremur að það myndi verða báðum stéttum til framdráttar ef
viðhorfsbreyting yrði innan stéttanna til hlutverkaleiksins. Greining Steins á
samskiptum lækna og hjúkrunarfræðinga hefur haft mikil áhrif innan fræðaheimsins
og fjöldi rannsakanda hefur skoðað samskiptin út frá greiningu hans.
161
160