Aðgerðasjúklingar liggja ekki aðgerðalausir II - Hirsla - Landspítali

123
GUÐRÚN SVAVA GUÐJÓNSDÓTTIR
Verkjamat aldraðra eftir skurðaðgerð
INNGANGUR
Samhliða því að aldraðir hafa orðið stærri hluti samfélagsins hefur öldruðum
sjúklingum, sem fara í skurðaðgerð fjölgað (Gagaliese og Katz, 2002; Gagaliese o.fl.,
2005 ). Rannsóknir sýna að verkir eldri sjúklinga (65 ára og eldri) eru gjarnan verr
metnir og meðhöndlaðir en verkir þeirra sem yngri eru (Brown, 2004). Verkir
aldraðra á sjúkrahúsum geta átt sér ýmsar orsakir en eru oft fylgifiskur skurðaðgerða
(Prowse, 2007). Hjúkrunarfræðingar eru í lykilstöðu til að safna upplýsingum um
verki sjúklinga og leggja þannig grunn að góðu verkjamati en hornsteinn allrar
verkjameðferðar er rétt greining og viðeigandi mat (Anna Gyða Gunnlaugsdóttir,
2006). Fullnægjandi verkjameðferð eftir skurðaðgerð skiptir miklu máli til að stuðla
að sem bestum bata aldraðra og koma í veg fyrir fylgikvilla (Looi og Audisio, 2007).
Tilgangur þessa kafla er að greina frá því efni sem birt hefur verið um verkjamat
og verki aldraðra, og meta gagnsemi verkjakvarða með sérstöku tilliti til eldri sjúklinga
sem hafa farið í skurðaðgerð. Þetta efni var valið þar sem mjög stór hópur
sjúklinga á skurðdeildum er aldraður og hefur höfundur fundið fyrir því að þessir
sjúklingar eiga oft erfiðara með að lýsa verkjum og nota verkjakvarða en þeir sem
yngri eru.
Kaflinn hefst á almennri umræðu um aldraða og verki. Algengustu verkjamatskvörðum,
sem í boði eru, er síðan lýst stuttlega sem og verkjamati aldraðra. Greint er
frá nokkrum rannsóknum, sem fjalla um verkjamat aldraðra eftir skurðaðgerð og
gerð stutt samantekt á þeim. Að lokum er reynslu höfundar af verkjamati hjá fimm
öldruðum skurðsjúklingum lýst.
Aðferðafræði
Við gagnaöflun voru leitarvélarnar PubMed, Proquest og Scopus notaðar. Efni var takmarkað
við greinar og rannsóknir frá og með árinu 2000. Helstu leitarorð voru:
postoperative pain, older people, pain measurement, elderly, surgical patients, pain scales og pain
assessment. Urðu þessi leitarorð fyrir valinu þar sem þau eru lýsandi fyrir viðfangsefnið.
Greinarnar sem valdar voru, voru aðallega rannsóknargreinar en einnig fræðileg yfirlit.
Ekki voru settar takmarkanir á stærð úrtaka.
Efni um verkjamat og verkjakvarða fyrir aldraða var skoðað og greint og verkjamat
gert hjá fimm skurðsjúklingum eldri en 65 ára á þvagfæraskurðdeild. Sjúklingarnir
voru þrír karlmenn og tvær konur á aldrinum 70-86 ára. Verkjamatið fór fram
125
124