Aðgerðasjúklingar liggja ekki aðgerðalausir II - Hirsla - Landspítali

22
Anna María Ólafsdóttir og Lilja Ásgeirsdóttir
yfirlitsgreinar og klínískar leiðbeiningar sem gefnar hafa verið út síðastliðin 10 ár. Við
úrvinnslu heimilda kom einnig fram eldra efni sem þótti áhugavert. Heimildir voru
flokkaðar og greindar og valið það efni sem fjallaði um áhrif föstu á líkamsstarfssemi,
líðan sjúklinga á meðan fastað er og hversu lengi skurðsjúklingar fasta fyrir
skurðaðgerðir. Jafnframt voru vinnuleiðbeiningar um föstu skoðaðar, efni um
innleiðingu gagnreyndrar þekkingar í klínískt starf og aðferðir sem eru gagnlegar til
þess. Þeir sjúklingar sem tóku þátt í könnuninni á einni legudeild á Landspítala voru
valdir af handahófi og einu skilyrðin fyrir þátttöku voru að þeir væru fastandi og á
leið í skurðaðgerð.
FASTA FYRIR SKURÐAÐGERÐIR
Vinnureglur um föstu fyrir skurðaðgerð hafa lengi verið þær að sjúklingur skuli fasta
algerlega, bæði á mat og drykk eftir miðnætti, aðfaranótt aðgerðardags. Samtök
bandarískra svæfingalækna, (ASA), gáfu árið 1999 út vinnuleiðbeiningar um föstu.
Vinnuleiðbeiningarnar eiga við sjúklinga á öllum aldri sem þurfa á svæfingu að halda
fyrir aðgerð. Þær eru byggðar á greiningu niðurstaðna yfir 1000 rannsókna, ásamt
áliti sérfræðinga (Crenshaw og Winslow, 2008). Greiningin leiddi í ljós að bakflæði
magainnihalds niður í lungu er sjaldgæfur fylgikvilli nútíma svæfingalækninga. Einnig
kom fram að lítið samband er á milli tímalengdar föstu og magns magainnihalds og
því er langdregin fasta ekki trygging fyrir minna magainnihaldi. Þvert á móti getur
inntaka tærra vökva, allt að tveimur klukkustundum fyrir aðgerð, minnkað vökvainnihald
magans. Ráðleggingarnar mæla með styttri föstu fyrir svæfingu heldur en
tíðkast hefur þar sem lágmarksfasta á tæran vökva (vatn, ávaxtadjús, kolvetnisdrykki,
hreint te og svart kaffi) sé tvær klukkustundir, fasta á brjóstamjólk sé fjórar klukkustundir
og sex klukkustundir fyrir þurrmjólk, kúamjólk og létta máltíð (t.d. te og
ristað brauð). Sé um venjubundna eða þunga máltíð (t.d. steiktan og fituríkan mat)
að ræða er ráðlagt að fasta í átta klukkustundir. Fullorðnir mega drekka allt að 150
ml. af vatni með lyfjaforgjöf allt að einni klukkustund fyrir svæfingu og börn allt að
75 ml. (ASA, 1999; Søreide o.fl., 2005; Søreide og Lungqvist, 2006).
Þrátt fyrir ráðleggingar ASA um að stytta föstu fyrir svæfingar hafa rannsóknir
sýnt að þeim er almennt ekki fylgt innan sjúkrahúsa. Þvert á móti fasta
sjúklingar í allt að 10 til 14 klukkustundir fyrir svæfingu (Baril og Portman, 2007;
Crenshaw og Winslow, 2006; 2008; Maharaj o.fl., 2005; Shime o.fl., 2005). Talið
hefur verið að með því að fasta frá miðnætti, aðfaranótt aðgerðardags, á bæði vökva
og fasta fæðu sé stuðlað að betri magatæmingu og þar með auknu öryggi sjúklings í
svæfingu. Ferli magatæmingar á fasta fæðu og vökva er hins vegar ekki það sama.
Föst fæða er horfin úr maga fimm klukkustundum eftir inntöku en vökvi hverfur
nær samstundis (Klemetti og Suominen, 2008; Levy, 2006). Rannsóknir hafa sýnt að
maginn losar sig við tæran vökva á innan við hálftíma og því ætti tær vökvi sem
drukkinn er meira en tveimur klukkustundum fyrir svæfingu að vera algerlega
tæmdur úr maganum þegar að aðgerð kemur (Maltby, 2006; Schreiner o.fl., 1990). Í
24
23