Aðgerðasjúklingar liggja ekki aðgerðalausir II - Hirsla - Landspítali

136
Bráðaverkjameðferð aldraðra
VERKJAMEÐFERÐ ALDRAÐRA
Þótt mat og meðferð verkja eigi að hafa forgang í hjúkrun eru verkir af ýmsum
ástæðum oft vangreindir hjá öldruðum. Þættir eins og æðruleysi, samskiptaleysi og
aldursmunur geta haft áhrif á viðhorf, bæði sjúklings og hjúkrunarfræðings, til
verkjarins og það hefur síðan áhrif á verkjameðferðina (Brown, 2004). Aldraðir
sjúklingar fá stundum marktækt minna af ópíötum eftir skurðaðgerð en yngri aldurshópar.
Enn fremur fá vitsmunalega skertir eldri sjúklingar mun minna af verkjalyfjum
heldur en þeir sjúklingar sem ekki hafa skerta vitsmuni við álíka kvalafullar
aðstæður, jafnvel þótt litlar vísbendingar séu um að þeir fyrrnefndu hafi minni
verkjaskynjun (Titler o.fl., 2003). Niðurstöður þeirra rannsókna sem getið er í töflu
1, eiga það sammerkt að benda á að verkjamati og verkjameðferð aldraðra með
bráðaverk sé ekki nægjanlega vel sinnt og það séu því alltaf einhverjir sem þjást í
þögn. Heildrænu verkjamati hjá öldruðum og verkjameðferð er því ábótavant
(Brown og McCormack, 2006; Titler o.fl., 2003). Samkvæmt rannsóknayfirliti eru
ýmsir þættir sem gera bráðaverkjameðferð aldraðra á sjúkrahúsum flókna og má þar
nefna lífeðlisfræðilegar öldrunarbreytingar og lyfjafræðileg atriði (Prowse, 2007). Til
að bæta störf hjúkrunarfræðinga og lækna tóku Ardery o.fl. (2003) saman ráðleggingar
úr gagnreyndum leiðbeiningum um meðferð bráðaverkja aldraðra sem
fólust aðallega í fræðslu, verkjamati og meðferð með og án lyfja. Því miður hafa
hjúkrunarfræðingar og læknar þó einblínt á lyfjameðferð eina og sér þrátt fyrir að
árangursríkt sé talið að blanda saman meðferð með og án lyfja (Antall og Kresevic,
2004). Eru rannsakendur til að mynda sammála um að viðbótarmeðferð, svo sem
nudd og stýrð sjónsköpun, dragi úr verkjum og vanvirkni hjá bæklunarsjúklingum
(Antall og Kresevic, 2004; Dryden o.fl., 2004). Fleiri skýringar eru nefndar á því að
verkjum aldraðra er ekki sinnt sem skyldi. Fram hefur komið að ein stærsta hindrunin
fyrir ófullnægjandi verkjameðferð er, að sögn hjúkrunarfræðinga, erfiðleikar í samskiptum
þeirra við lækna við að velja verkjalyf og skammtastærðir þeirra (Titler o.fl.,
2003). Þá telja Bergh o.fl. (2005) og McDonald o.fl. (2005) að með betri skilningi og
tjáskiptum sjúklings og heilbrigðisstarfsfólks um verki og meðferð megi vænta betri
árangurs í verkjameðferð þessa hóps.
BRÁÐAVERKJAMEÐFERÐ ALDRAÐRA Á BÆKLUNARSKURÐDEILD
Verkjamat
Án verkjamats er ómögulegt að bera kennsl á eðli verkjarins eða mæla árangur
verkjameðferðar (Mackintosh, 2007). Bráðaverkjamat felst í sjálfsmati á verkjastyrk,
einkennum, staðsetningu og þeim tíma sem verkur varir. Hugað er að félags-,
menningar- og andlegum áhrifum sem geta haft áhrif á verkjaskynjun sjúklings og
víðtækara mat felst í líkamlegri skoðun, verkjasögu, fyrri verkjareynslu, þekkingu og
lyfjanotkun (Ardery o.fl., 2003). Víðtækt verkjamat bætir samskipti milli
138
137