Aðgerðasjúklingar liggja ekki aðgerðalausir II - Hirsla - Landspítali

180
Heiða Hringsdóttir og Sólveig Tryggvadóttir
greiningu og meðferð brjóstakrabbameins. Því fyrr sem brjóstakrabbamein finnst og
greinist, því meiri líkur eru á að sigrast á meininu. Konur ættu að þreifa brjóst sín
ekki sjaldnar en einu sinni í mánuði og konum á aldrinum 40-69 ára er ráðlagt að
fara reglulega í brjóstamyndatöku til að finna sjúkdóma í brjóstum sem enn eru á
byrjunarstigi (Valgerður Sigurðardóttir, 2001). Nýgengi brjóstakrabbameins hefur
vaxið ört síðustu áratugi en dánartíðni hefur samt nánast staðið í stað. Meðalaldur
kvenna, sem greinast með brjóstakrabbamein, er 61 ár en meirihlutinn er ellilífeyrisþegar.
Brjóstakrabbamein er algengur sjúkdómur og áhættan eykst með hækkandi
aldri. Á árunum 2002-2006 greindust að meðaltali tveir karlmenn á ári með brjóstakrabbamein
og er meðalaldur þeirra við greiningu 71 ár (Krabbameinsskrá Krabbameinsfélags
Íslands, 2009). Í þessu verkefni munum við eingöngu fjalla um konur
með brjóstakrabbamein og meðferð þeirra.
Að greinast með brjóstakrabbamein
Krabbameinsgreining veldur mikilli streitu. Aðaláhyggjuefnin við greiningu eru ótti
við sjúkdóminn sjálfan og meðferðina sem í vændum er ásamt áhrifum á líkamsímynd,
framtíðina og fjölskylduna. Einnig er ótti við að sjúkdómurinn taki sig upp
eða dreifi sér og að sjúklingurinn verði háður öðrum líkamlega eða fjárhagslega
(Stephens o.fl., 2008; Özalp o.fl., 2003). Hjúkrunarfræðingar verða að vera vakandi
fyrir andlegri líðan kvenna á þessu tímabili og kunna að greina þær konur sem hætt
er við að þrói með sér langvinnan kvíða og þunglyndi. Þetta má auðveldlega gera
með skimunartæki á borð við DT-kvarða (distress thermometer) en það mælitæki
hefur verið forprófað við íslenskar aðstæður (Sigríður Gunnarsdóttir, munnleg
heimild, 10. apríl 2008). Um 30% kvenna, sem greinast með brjóstakrabbamein,
glíma við langvarandi andlegt álag og þurfa því á sérstakri athygli og stuðningi fagfólks
að halda (Stephens o.fl., 2008). Stuðningur hjúkrunarfræðings, sem felst meðal
annars í því að vera til staðar, hlusta og hughreysta, er mikilvægur. Fullvissa þarf allar
konur, sem greinast með brjóstakrabbamein, um að kvíði og streita séu eðlileg við
þessar aðstæður og finna þarf úrræði sem henta hverri og einni í aðlögunarferlinu.
Einnig þarf að vísa þeim sem fá meira en 3 stig á DT-kvarða áfram til frekari
meðferðar (Sigríður Gunnarsdóttir, munnleg heimild, 10. apríl 2008).
Þegar kona greinist með krabbamein í brjósti líða oft ekki nema 4-5 dagar frá
greiningu þar til hún kemur í skurðaðgerð. Tíminn er naumur til fræðslu og konan
og aðstandendur hennar eiga oft erfitt tilfinningalega. Þau eru því ekki alltaf móttækileg
fyrir þeirri fræðslu sem hjúkrunarfræðingar og annað heilbrigðisstarfsfólk vill
koma til skila. Brjóstakrabbamein finnst annaðhvort við reglubundna brjóstamyndatöku
eða konan finnur sjálf eitthvað athugavert við þreifingu á brjósti. Ef eitthvað
þarfnast nánari athugunar er konan kölluð í viðbótarrannsóknir. Þá eru teknar fleiri
myndir, brjóstið ómskoðað og hugsanlega er tekið fínnálarsýni. Yfirleitt líður ekki á
löngu þar til niðurstöður berast úr sýnatöku. Þegar þær liggja fyrir er konan kölluð í
viðtal, farið er yfir málin og henni gerð grein fyrir hvaða leiðir eru í stöðunni
182
181