Aðgerðasjúklingar liggja ekki aðgerðalausir II - Hirsla - Landspítali

88
Áhrif fótanudds á svefn
Meðferðarúrræði við svefnleysi
Lyfjameðferð er algengasta og viðurkenndasta meðferðin við svefnleysi en ýmsar
óhefðbundnar aðferðir hafa verið reyndar í áranna rás, eins og flóuð mjólk, nudd,
slökun og jafnvel alkóhól. Af þeim lyfjum við svefnleysi, sem völ er á, eru fá sem hafa
dugað til að viðhalda svefni. Bensódíasepín og skyld lyf hafa gefið allgóða raun og eru
mikið notuð en sjúklingar eiga á hættu að ánetjast þeim og mynda þol (Omalley, 2007).
Nýlegri lyf, svokölluð Z-lyf, eru án bensódíasepíns en hegða sér eins. Þetta eru lyf eins
og Zopiclon® sem eru mikið notuð hérlendis. Þau virðast hafa minni aukaverkanir sem
getur stafað af styttri helmingunartíma þeirra. Þó er talið að þau hafi sömu ánetjunaráhrif
og fráhvarfsáhrif og bensódíasepínlyfin. Af skýrslum má ráða að lyf af báðum
þessum flokkum geta leitt til svefntruflana, eins og martraðar og að ganga í svefni, sem
og geðtruflana og minnisleysis. Önnur lyf við svefnleysi eru t.d. þunglyndislyf,
barbítúröt, sefandi lyf og andhistamín (Reeder o.fl., 2007). Þessi lyf eru hins vegar ekki
viðurkennd sem slík hjá bandarísku lyfjaeftirlitsstofnuninni (Food and Drug Administration)
og er líklegt að sama eigi við hérlendis.
Fáar rannsóknir styðja notkun hinnar margvíslegustu viðbótarmeðferðar sem
stunduð er við svefnleysi. Nýlegar rannsóknir hafa þó sýnt að aðferðir eins og hugræn
atferlismeðferð og slökun ásamt hegðunarmeðferð eins og svefntakmörkunum og
stjórn áreita hafa reynst jafnáhrifarík og lyf í skammtímameðferð (Omalley, 2007;
Reeder o.fl., 2007). Nadolski (2005) hvetur til fjölþættra aðferða við meðhöndlun svefnleysis
með réttri notkun svefnlyfja, bættum svefnvenjum og hegðunarbreytingum.
Ýmislegt á sjúkrahúsum getur truflað svefn, eins og hávaði, meðferð, verkir,
birta, hitastig í herbergi, að vera vakinn og að hafa áhyggjur. Róandi lyf eru oftast eina
meðferðin sem í boði er en að sögn Robinson og samstarfsmanna (2005) báðu 60%
sjúklinga á bráðadeild um og fengu róandi lyf til að hjálpa þeim að hvílast. Róandi lyf
hafa í för með sér aukaverkanir, sérstaklega hjá eldra fólki, eins og óráð, dagsdrunga,
aukna byltuhættu, öndunarslævingu, skerðingu á viðbragðstíma, skert minni og þau
draga úr hæfni til að meta upplýsingar.
Azad og félagar (2003) rannsökuðu svefnleysi og svefnlyfjanotkun hjá 100
sjúklingum árið 1999. 88% sjúklinganna notuðu stuttverkandi bensódíasepín og höfðu
40% sjúklinganna byrjað að fá einkenni svefnleysis á sjúkrahúsinu. Aðeins 11% þeirra
fengu upplýsingar um meðferð án lyfja. Það kom í ljós að 82 sjúklingar töldu meðferð
án lyfja heilsusamlegri og meirihluti sjúklinganna (67%) sagðist mundu hafa þegið slíka
meðferð ef hún hefði verið í boði. Kvensjúklingar og sérstaklega þeir sjúklingar sem
aldrei áður höfðu notað bensódíasepín voru viljugastir til að íhuga það. Þeir sem sýndu
lyfjalausri meðferð áhuga sóttust helst eftir nuddi.
3
90
89