Aðgerðasjúklingar liggja ekki aðgerðalausir II - Hirsla - Landspítali

150
Vigdís Friðriksdóttir
hina klassísku 10 sentimetra láréttu línu VAS-kvarðans. Það getur þó hjálpað til, að
bæta við lit og blæbrigðum og hafa hann lóðréttan (Morton, 2007). Fleiri mælitæki
hafa verið reynd til þess að meta verki hjá börnum en þau hafa reynst misvel. Flest
þessara mælitækja meta verkina út frá hegðun og líkamsmati. Children´s Hospital of
Eastern Ontario Pain Scale (CHEOPS) er kvarði sem metur verki út frá hegðun og
líkamsástandi. Þar eru metnir sex hegðunarþættir meðal annars grátur og svipbrigði.
Hver þáttur getur gefið 0 til 3 stig og heildarstigafjöldinn getur verið á bilinu 4 til 13
stig. CHEOPS hefur verið prófaður á börnum frá 6 mánaða til 12 ára (Babl o.fl.,
2007). Face Legs Activity Cry Consolability Pain Scale (FLACC) er kvarði sem
metur verki út frá hegðun barnsins. Hann er samsettur úr 5 þáttum, meðal annars
svipbrigðum, gráti og virkni. Hver hegðunarþáttur getur gefið 0 til 3 stig og
heildarstigafjöldi getur verið frá 0 til 10. FLACC hefur verið prófaður á börnum frá
2 mánaða til 18 ára (Hynan og Manworren, 2003). Preverbal, Early Verbal Pediatric
Pain Scale (PEPPS) er kvarði sem metur verki út frá sjö hegðunarþáttum barnsins.
Þeir eru meðal annars hjartsláttur, grátur og líkamsstelling. Hver hegðunarþáttur
getur gefið 0 til 4 stig og heildarstigafjöldinn getur verið á bilinu 0 til 28. Þessi kvarði
hefur verið prófaður á börnum á aldrinum 12 til 24 mánaða (Morton o.fl., 1999).
Tveir þessara kvarða, eða CHEOPS og FLACC, hafa reynst réttmætir og eru
notaðir við verkjamat hjá börnum eftir skurðaðgerðir (Babl o.fl., 2007).
Stoðmeðferð
Lykilmeðferð til að lina sársauka verður ávallt lyfjameðferð en ýmis stoðmeðferð,
sem notuð er hjá börnum samhliða verkjameðferð með lyfjum, hefur öðlast viðurkenningu.
Slík viðbótarmeðferð stefnir að því að draga úr kvíða og auka getu þeirra
til að takast á við erfiða eða sáraukafulla meðferð (Foster og Stevens, 1994). Ýmsar
aðferðir flokkast undir stoðmeðferð og er hugardreifing dæmi um slíka meðferð en
þar er athygli barnsins beint að öðru en sársaukanum (Bailey, 1986). Foreldrar eða
aðrir sem þekkja barnið vel beita þessu gjarna. Hugardreifing ungbarna gæti falist í
því að syngja fyrir þau eða láta þau horfa á óróa eða eitthvað annað dót sem hreyfist.
Smábörnum má sýna bækur og segja sögur. Hjá skólabörnum og unglingum getur
þetta verið flóknara og koma þá hugmyndirnar oft frá barninu sjálfu en slíkt gæti
verið spjall við foreldra eða vini, lestur bóka eða að horfa á sjónvarp (Bailey, 1986).
VERKJAMAT HJÁ BÖRNUM Á SKURÐDEILD
Í samráði við deildastjóra og hjúkrunarfræðinga á barnaskurðdeild ákvað höfundur
að meta verki hjá börnum, sem voru á leið í skipulagða aðgerð, með VASkvarðanum.
Valin voru fimm börn sem komu í skurðaðgerð á 3ja vikna tímabili.
Börnin voru á aldrinum 5 til 14 ára. Vitað var fyrir fram að þau yrðu inniliggjandi í
nokkra daga. Samþykki var fengið hjá börnunum og foreldrum þeirra þegar þau
komu í innskrift daginn fyrir skurðaðgerðina.
152
151