De stem van de meester. De hertogen van - middelnederlands.be

de stem van de meester
Franse Geste des Lorrains, getiteld Garin le Lorrain en Gerbert de Metz.
Dit deel kan al in de eerste helft van de dertiende eeuw zijn geschreven.
Het omvangrijke vervolg – dat los van een Franse brontekst werd geschreven
– zou kunnen dateren uit het laatste kwart van de dertiende
eeuw, maar ook een iets latere datering behoort tot de mogelijkheden.
17 Niet alleen Jan i maar ook diens zoon Jan ii zou dan in aanmerking
kunnen komen als eventuele mecenas achter de Roman der
Lorreinen.
Afgezien van de Slag bij Woeringen – een tekst die een duidelijke
functie had te vervullen bij de hertogelijke fondsenwerving in het feestjaar
1290 – zijn er dus niet zo veel aanwijzingen dat Jan i actief het
ontstaan van Nederlandstalige literatuur heeft bevorderd. Mogelijk
heeft dat ook te maken met zijn plotselinge overlijden. Als Jan i na het
vermoedelijke succes van de Slag bij Woeringen al heeft overwogen om
vaker literaire middelen in te zetten bij het bespelen van zijn onderdanen,
dan ontbrak hem wellicht de tijd om zoiets te realiseren. Tussen
1290 en 1294 schijnt de hertog veel in het buitenland te zijn geweest
om deel te nemen aan feesten en toernooien. Toen die voorliefde voor
het ridderlijke steekspel hem in mei 1294 noodlottig werd, kwam de
hertogstitel toe aan zijn achttienjarige zoon Jan.
Nederlands was vermoedelijk niet de favoriete taal van hertog Jan ii.
De jongen had zijn jeugdjaren immers grotendeels doorgebracht aan
het Engelse hof van koning Edward i. Sinds zijn aankomst in Engeland
in 1285 – het jaar waarin zijn moeder overleed – was de toekomstige
hertog van Brabant flink in de watten gelegd door de koning. Bewaard
gebleven rekeningen laten zien hoe Jan zich in Engeland vermaakte met
jagen, sporten, dobbelen, drinken en dineren. Er werd zelfs geld uitgegeven
voor een houten belegeringsmachine en wapens om riddertje te
spelen. Ondanks zijn jeugdige leeftijd had hij de beschikking over een
eigen gevolg dat bestond uit een kapelaan, een secretaris, twee ridders,
een hofmaarschalk, een paardenknecht, twee valkeniers, een kamerheer,
een butler, vier bedienden, een kleermaker, een wasvrouw en een
vedelaar. 18 Hoewel deze mensen voor een deel uit Brabant afkomstig
waren – zoals de kapelaan Jan van Berchem en de vedelaar Jan van
Mechelen – is Jan ongetwijfeld doordrongen geraakt van de Engelse
hofcultuur. Naar alle waarschijnlijkheid maakte hij in Engeland ook
kennis met Franstalige literatuur, al kan dat uit de rekeningen niet
rechtstreeks worden afgeleid. Jans schoonvader was een groot liefhebber
van Arturteksten. In 1270 ging Edward niet op kruistocht alvorens
een handschrift van de Franstalige Arturroman Guiron le courtois tussen
zijn bagage te steken – hij leende het uit aan de dichter Rustichello
van Pisa die de tekst verwerkte in een grote compilatie. Een andere
dichter – Girard d’Amiens – kreeg van Edwards eerste vrouw opdracht
102