De stem van de meester. De hertogen van - middelnederlands.be

de stem van de meester
Voor het feest van Sint-Maarten werd de raadsman zelfs uitgenodigd
op der scepenen huus, uiteraard op kosten van de stad. 88
Pogingen om vanuit de stad de opinievorming aan het hof te beïnvloeden,
deden zich vermoedelijk wel vaker voor. Omstreeks het midden
van de veertiende eeuw schreef de Leuvense stadsklerk Jan Caligator een
Latijnse vorstenspiegel voor de hertog. Net als in de Lekenspiegel en Jans
teesteye werden ook in dit Speculum morale missum duci Brabantiae
vooral stedelijke standpunten verwoord, voorzover dat althans kan
worden nagegaan, want het werk van Caligator is enkel bekend uit
citaten in werken van andere auteurs. Net als bij Boendale hoeft die
stedelijke gezindheid allerminst te bevreemden. Meester Jan Caligator
had veel te danken aan het stadsbestuur van Leuven. Uit de bewaard
gebleven Leuvense stadsrekeningen blijkt dat de jongeman een flinke
financiële beloning kreeg toen hij in 1347 aan de Sorbonne zijn baccalaureaat
in de theologie behaalde en mogelijk was zijn studie volledig
door het stadsbestuur bekostigd met het oog op de aanstelling als
stadsklerk die in 1349 een feit werd. Hoewel Jan Caligator een geleerder
profiel heeft dan Jan van Boendale, bekleedde hij in het hertogdom
een vergelijkbare positie. 89
Dat werken als die van Boendale en Caligator op aandrang van het
hertogelijk hof werden geschreven, lijkt bij nader inzien niet zo waarschijnlijk.
Het initiatief lijkt veeleer te zijn uitgegaan van de stad. Willem
Bornecolve was wellicht niet de enige stadsbestuurder die opdracht
gaf voor het schrijven van literaire werken. Maar vermoedelijk
schreven mensen als Boendale en Caligator ook op eigen initiatief. In
de stad genoten zij een dermate hoge – en geleerde – status dat zij voor
een belangrijk deel zullen zijn vrijgelaten in de invulling van hun functie.
Met hun inkomen konden zij ook gemakkelijk het materiaal bekostigen
dat nodig was om, eventueel in de vrije tijd, literatuur te
schrijven.
Literatuur werd in de eerste helft van de veertiende eeuw minder exclusief
en vooral in de steden was dat voelbaar. De productie in een
stad als Antwerpen is ronduit indrukwekkend. 90 Behalve de reeds genoemde
teksten, ontstonden in de Scheldestad ook nog de Sidrac – een
uitvoerige uit het Frans vertaalde prozatekst over natuurwetenschappen,
theologie en ethiek – en het boek Exemplaer – een fragmentarisch
overgeleverde versvertaling van het Breviloquium van de franciscaan
Johannes Valensis. 91 Bovendien werden in de marge van de Brabantsche
yeesten – waaraan tot het midden van de veertiende eeuw werd
doorgewerkt – nog andere historiografische teksten geschreven, zoals
de Korte kroniek van Brabant, Van den derden Eduwaert en een verloren
gegane tekst over de slag bij Crécy. 92
In Brussel lijkt het dan weer de religieuze literatuur te zijn geweest
120