De stem van de meester. De hertogen van - middelnederlands.be

de stem van de meester
ning Oriant die op zijn beurt vader werd van Elias, de zwaanridder. 47
Maar als Sone de Nansay inderdaad werd geschreven voor een Brabants
hofpubliek, dan is het vreemd dat de dichter het aandurfde de legitimiteit
van de opvolging van hertog Jan i in twijfel te trekken. Maar
doet hij dat eigenlijk wel? In het vroegere onderzoek werd steeds aangenomen
dat Sone de Nansay ná 1267 werd geschreven, omdat men ervan
uitging dat de dichter zinspeelde op de omstreden overdracht van
mei 1267. Men realiseerde zich echter niet dat de problematiek die in
Sone de Nansay aan de orde komt, in Brabant al speelde vanaf 1261.
Meteen na de dood van Hendrik iii zal menigeen hebben bedacht dat
het toch mooi zou zijn als Jan op den duur de plaats van zijn zwakzinnige
broer zou kunnen innemen. Dat dat idee aanvankelijk niet realiseerbaar
leek, doet daar niets aan af. Het lijkt erop dat de auteur van
Sone de Nansay vooral heeft geprobeerd om zijn publiek te laten nadenken
over de vreemde situatie die zich in Brabant nu eenmaal voordeed.
Wat te doen als een edelman niet opgewassen is tegen de taak waartoe
hij is voorbestemd? Het antwoord dat in Sone de Nansay wordt gegeven,
biedt hoop. De auteur laat zien dat de dwerg Henri zich ondanks
al zijn tekortkomingen toch weet te handhaven als heer van Nansay, al
heeft hij daarbij wel de bescherming van de Duitse keizer nodig. Nadat
zijn broer voor hem een geschikte echtgenote heeft gevonden, blijkt de
dwerg van Nansay zelfs nageslacht te kunnen verwekken. Een van
Henri’s zonen volgt Sone uiteindelijk op als keizer. In de roman loopt
uiteindelijk alles goed af.
Wanneer Sone de Nansay vóór 1267 wordt gedateerd – op een moment
dat nog niet vaststond dat Jan zijn broer Hendrik zou opvolgen –
komt een belangrijke functie van de roman naar voren. 48 De roman
lijkt in hoge mate te zijn toegesneden op Jan, de jongere broer van hertog
Hendrik iv. De onmiskenbare toespelingen op bestaande personen
aan het Brabantse hof – Hendrik iv, Aleide van Bourgondië – vormen
een duidelijke uitnodiging aan het adres van Jan zich te spiegelen aan
Sone, de held van het verhaal. Jan lijkt te worden gestimuleerd om zich
net als Sone te gaan richten op een carrière buiten het ouderlijk hof. Uit
de avonturenroman viel trouwens nog heel wat meer te leren:
Roman d’apprentissage et d’initiation sur tous les plans: sentimental,
sexuel, chevaleresque, politique, réligieux, Sone de Nansay décrit
en quelque sorte une quête intérieure, la formation progressive d’une
personnalité. Au fil des rencontres, des aventures et des épreuves,
Sone se construit, acquiert maturité et autonomie morale, prend
conscience de ses responsabilités. L’adolescent instinctif, sensuel,
égocentrique qu’il est au début de l’oeuvre se transforme peu à peu
en un homme lucide, réfléchi, dévoué à autrui. 49
72