De stem van de meester. De hertogen van - middelnederlands.be

pagina 31 tot 33
man. Afgaande op latere kroniekschrijvers, lijkt het echter waarschijnlijker dat de
landgraaf in 1172 was getrouwd met een dochter van de hertog van Oostenrijk
(een Margareta?). Dat huwelijk zou echter nooit zijn geconsumeerd en in 1186
zou de landgraaf dan zijn eerste vrouw opzij hebben geschoven om te trouwen
met een oude dame, de weduwe van de koning van Denemarken (vgl. Bastert
1994, 254, n. 3 & 260; Holder-Egger 1896, 539; Pertz 1868, 101-102).
55. Zie onder andere Goossens 1982; Tervooren 1989b; Willaert 1993a; Goossens
1995.
56. Tervooren 1989b; Winkelman 1998.
57. Baerten 1965.
58. De genealogie van Aleide van Sulzbach is te vinden in Schwennicke 1978-1995,
dl. 16, tafel 93A. Volgens dat schema zou Aleide op 10 september 1189 zijn overleden.
Er wordt geen melding gemaakt van een eventueel tweede huwelijk van
Aleide, maar vooralsnog is het niet onmogelijk dat de weduwe toch hertrouwd is
(vgl. noot 54 hierboven ).
59. Vgl. Klein 1985; Willaert 1993a.
60. Volgens Goossens is de dynastieke verbondenheid van Brabant met het oosten
‘een sterke indicatie voor de stelling dat, als [aan het Brabantse hof] rond 1200
een literaire produktie heeft bestaan, deze waarschijnlijk een samenhang met het
Maasland heeft vertoond’ (Goossens 1995, 4). Zie in dit kader echter vooral Delfos
1964-1965 (rijk gedocumenteerd, maar nogal speculatief).
61. Dat geldt voor de epiek maar zeker ook voor de lyriek. Men heeft weliswaar betoogd
dat Veldeke zijn liederen in eerste instantie had bedoeld voor de literaire
kringen rond Frederik Barbarossa en diens zoon Hendrik vi (Willaert 1995, 65-
73), maar zoals hierboven al is gebleken, bestonden er althans tot het midden van
de jaren tachtig – het hoffeest te Mainz – nauwe relaties tussen de hertog en de
keizer. Bovendien lijkt Veldeke zijn liederen te hebben geschreven in een taal die
dicht bij het Brabantse dialect stond. Als de Brabantse mystica Hadewijch zich
inderdaad liet inspireren door een lied van Veldeke (Willaert 1995, 75-77), is dat
een extra aanwijzing dat Veldekes lyriek ook in Brabant een publiek heeft gevonden.
Zie ook Tervooren 1997 die de lyriek van Veldeke toch vooral ziet functioneren
aan de hoven in het Maas-Rijngebied.
62. Al kan bijvoorbeeld ook het Limburgse hof een rol hebben gespeeld bij de
transmissie van Franse literatuur. Het kleine hertogdom Limburg (geheten naar
een burcht aan de Vesder, tussen Verviers en Eupen) was net als Brabant op de
taalgrens gelegen. Er waren culturele banden met zowel het Franse als het
Duitse taalgebied. Hertog Hendrik iii van Limburg – de zwager van hertog
Godfried iii ‒ noemt een van zijn dochters Isalde, hetgeen wijst op kennis van
Duitse Tristanverhalen (Tervooren 1989b, 10). Ook was hij (dux Ardenne) in 1192
in de nabijheid van Reims aanwezig bij een toernooi dat voornamelijk werd bezocht
door Franse ridders (Heller 1880a, 149-150; Del Marmol 1922, 59).
63. Intrigerend is in dit opzicht het ontstaan van de Reis van Sint-Brandaan, een tekst
die in de tweede helft van de twaalfde eeuw werd geschreven in een Rijnlands
dialect. Men heeft erop gewezen ‘dat aan het Anglonormandische hof omstreeks
1120-1130 (Latijnse) teksten bekend waren en bewerkt werden die ook de schrijver
van de Reis heeft gebruikt’ (Strijbosch 1995, 123). Heeft de dichter zich wellicht
laten inspireren door de literatuur uit de omgeving van koningin Aleide?
Had hij misschien banden met het Brabantse hof?
64. Vgl. Raynaud de Lage 1992; Willaert 1993a, 6. Over de datering en situering bestaat
evenwel geen zekerheid (vgl. Schöning 1991, 5-7 en 336).
175