De stem van de meester. De hertogen van - middelnederlands.be

de stem van de meester
dichter ontsnappen. Dat de Brabantse hertog zich in zijn eigen, herkenbare
wapenrusting had gehuld en steeds in de nabijheid van zijn
banier verbleef, wordt door Heelu bijvoorbeeld al opgewaardeerd tot
een daad van onwaarschijnlijke heldenmoed: soe stout was hi, ende soe
fier. 71
De Brabantse hertog moet zeer gelukkig zijn geweest met de wijze
waarop Jan van Heelu hem afschilderde in de Slag bij Woeringen. De
tekst was er ‘op gericht het saamhorigheidsgevoel van de Brabantse
natie te versterken, en alle onderdanen, ongeacht hun rang of stand, te
scharen rond de troon van hun hertog’. 72 Juist op het moment dat de
tekst werd afgerond – ten laatste in 1290 – kon hertog Jan de steun
van zijn onderdanen ook goed gebruiken. Na de slag bij Woeringen
verkeerde hij namelijk in ernstige geldproblemen. De hertog was altijd
gewend geweest aan een exuberante leefstijl, maar na de jarenlange
strijd om Limburg kreeg hij te kampen met torenhoge schulden in binnen-
en buitenland. Het gebrek aan middelen werd echt nijpend toen
er plannen werden gemaakt voor het huwelijk van Jan, de zoon van de
hertog die verloofd was met de Engelse koningsdochter Margareta.
Als de overwinnaar van Woeringen in Engeland goed voor de dag wilde
komen – en dat wilde hij – dan had hij daar veel geld voor nodig.
En dus vroeg de hertog in het voorjaar van 1290 zijn onderdanen om
een extra financiële bijdrage, hoewel hij besefte dat zo’n bede op weinig
bijval kon rekenen. Geestelijkheid, adel en burgerij hadden de
voorgaande jaren al veel offers gebracht, waardoor ze aarzelden om
opnieuw over de brug te komen. De hertog moest alles in het werk
stellen om zijn onderdanen toch tot betaling aan te zetten. Hij stelde
belangrijke privileges in het vooruitzicht, maar benutte ook andere
middelen om de Brabantse bevolking welwillend te stemmen. Zo liet
hij in februari 1290 in de Brusselse Goedelekerk een kapel inrichten ter
ere van de Drie Koningen. Elk jaar op vijf juni – de verjaardag van
Woeringen – zou de kapelaan namens de hertog een flinke aalmoes
mogen geven aan de armen. Maar ook het ontstaan van de Slag bij
Woeringen kan vanuit deze context worden verklaard. ‘Is het vermetel
te veronderstellen dat de hertog geconfronteerd met de nijpende geldnood,
langs deze kroniek een beroep heeft gedaan op de trots van de
Brabanders?’ 73
De Slag bij Woeringen verscheen op het moment dat hertog Jan zijn
onderdanen om een financiële bijdrage verzocht. De tekst is erop gericht
de aanhankelijkheid van de Brabanders ten opzichte van hun
hertog te bevorderen. Maar er zijn nog andere aspecten die doen vermoeden
dat het ontstaan van de Slag bij Woeringen rechtstreeks samenhangt
met de bede van hertog Jan. Veelzeggend is bijvoorbeeld
dat Heelu in zijn tekst duidelijk aangeeft hoe het komt dat hertog Jan
92