De stem van de meester. De hertogen van - middelnederlands.be

de stem van de meester
voor veel auteurs the place to be, al was het maar tijdelijk. Een eerste
aspect dat daarbij meespeelde, was het aanwezige boekenbezit. Dat de
pastoor van het Brabantse dorpje Veltem – na de voltooiing van de
Spiegel historiael – graag kapelaan wilde worden op het kasteel van
Voorne, had misschien wel in de eerste plaats te maken met de boeken
die hij ter plaatse hoopte aan te treffen. 12 Hoe bescheiden adellijke bibliotheken
in de Middeleeuwen ook waren, ze boden doorgaans meer
dan een auteur zich persoonlijk kon veroorloven en het waren vaak
ook andere teksten dan in de belangrijke geestelijke centra te vinden
waren. Hoe inspirerend zo’n bibliotheek kon werken, toont de Meliador
van Jean Froissart die een aanvulling vormde op de toch al aanzienlijke
Arturverzameling van Johanna en Wenceslas.
Ook de zucht naar literaire erkenning zal heel wat auteurs ertoe
hebben aangezet zich voornamelijk te richten op een hofpubliek. Aan
het hof waren nogal wat geleerde clerici werkzaam en men heeft verondersteld
dat bepaalde subtiliteiten in literaire teksten juist voor deze
groep bedoeld waren. 13 Toch was men vooral uit op de appreciatie
door de vorst of vorstin. Middeleeuwse auteurs lijken uiterst gevoelig
te zijn geweest voor de waardering door mensen met aanzien en afkomst.
En heus niet alleen vanwege die status. Edellieden – vooral zij
die boven aan de feodale ladder stonden – hadden op literair gebied
waarlijk recht van spreken. Natuurlijk, in geleerdheid moesten zij onderdoen
voor de clerici die bij hen in dienst waren. Tegenover een gebrek
aan kennis van liturgische, wetenschappelijke en klassieke teksten
stond evenwel een ruime ervaring met volkstalige literatuur. Juist
doordat middeleeuwse literatuur in de volkstaal vooral bloeide in de
centra waar ook de macht was geconcentreerd, hadden de vorst en
vorstin als geen ander de gelegenheid om zich literair te ontwikkelen.
Daarbij speelde ongetwijfeld ook de ervaring met mondelinge tradities
mee. Want hoe weinig sporen dat ook in de schriftelijke bronnen heeft
nagelaten, het hof was tevens een aantrekkingspool voor orale kunstenaars.
Om dat te beseffen hoeft men enkel de uitvallen te lezen die geleerde
auteurs als Jacob van Maerlant en Jan van Boendale hebben gericht
tegen de menestrele die aan de hoven goede sier maakten. 14
Anders dan deze twee voorbeelden doen vermoeden, hebben veel
middeleeuwse auteurs – en paradoxaal genoeg ook Jacob van Maerlant
– ten volle hun voordeel gedaan met de literaire kennis die aan de
hoven te vinden was. Auteur en mecenas hadden elkaar heel wat te
bieden, ook zuiver literair bekeken. Een mooi, concreet voorbeeld is te
vinden in de Latijnse kroniek van Lambrecht van Ardres (circa 1200)
waarin deze beschrijft hoe in de tweede helft van de twaalfde eeuw de
graaf van Wijnen zijn kennis van orale tradities deelde met clerici die
hem in ruil daarvoor theologische informatie verschaften. 15 Bekend is
162