De stem van de meester. De hertogen van - middelnederlands.be

jan ii en jan iii ( 1294-1355)
daarvan heeft men wel verondersteld dat het gedicht werd geschreven
op verzoek van hertog Jan ii met als doel het nieuwe wapen bekend te
maken in het Duitse Rijk. 26 Aangezien er in de tekst met geen woord
wordt gerept over de zoon van hertog Jan i, is dit echter niet zo waarschijnlijk.
Een beter aanknopingspunt voor de situering is wellicht de
passage waarin de ikfiguur zegt dat hij indertijd deel uitmaakte van de
hofhouding van Jan i en dat hij diens kleren heeft gedragen. 27 Hier
rijst immers het vermoeden dat de dichter als minstreel of heraut in
dienst is geweest bij hertog Jan i, maar na diens dood is teruggekeerd
naar Duitsland. De aanwezigheid van Duitstalige dichters in de directe
omgeving van hertog Jan i, zou ook interessant zijn in verband met de
Duitsgekleurde liedjes die op naam van de hertog zijn overgeleverd.
Anderzijds is het moeilijk de uitspraken van de dichter te verifiëren. In
de loop van de veertiende eeuw lijkt hertog Jan i van Brabant in het
Duitse Rijk te zijn uitgegroeid tot een bijna legendarische figuur. In
een tekst als de Lob der ritterlichen Minne wordt hertog Jan i van Brabant
genoemd als een voorbeeld van ware hoofsheid. 28 Wie zou een
rondreizende dichter op de vingers tikken als hij zich er ten onrechte
op beroemde bij deze hertog in dienst te zijn geweest?
Wat er ook over de ererede op hertog Jan i van Brabant kan worden
gezegd, met betrekking tot het literaire leven aan het hof van hertog
Jan ii biedt de tekst geen informatie. De vraag blijft dus in hoeverre
deze nieuwe hertog interesse toonde voor literatuur in de volkstaal.
Door zijn verblijf aan het Engelse hof viel te verwachten dat Jan ii
toch minstens de Franse literatuur een belangrijke plaats zou geven in
de Brabantse hofcultuur, maar daar zijn nauwelijks aanwijzingen voor.
Dat de hertog in het kader van zijn buitenlandse reizen soms voordrachten
van Franstalige dichters bijwoonde – een voorbeeld is het optreden
van Adenet le Roi in Gent in 1297 29 – betekende nog niet dat
hij ervoor zorgde dat het Brabantse hof kon fungeren als een belangrijk
podium voor Franstalige woordkunstenaars. Er zijn geen Franstalige
teksten te noemen waarvan het aannemelijk is dat ze in deze periode in
het hertogdom Brabant tot stand kwamen. Er zijn geen Franstalige
dichters te noemen die aantoonbaar banden onderhielden met het Brabantse
hof.
De dominante positie van het Frans in het Brabantse hofleven was
eigenlijk al op het einde van de regering van Jan i aan het wankelen
gebracht. Met uitspraken over het belang van een goede kennis van
het Nederlands – ook voor een hertogin – was Jan van Heelu in zijn
Slag bij Woeringen kennelijk al tegemoet gekomen aan de wens van een
meerderheid van de Brabantse onderdanen. Hertog Jan ii is op die ingeslagen
weg voortgegaan. Geplaagd door de enorme schuldenlast die
zijn vader had achtergelaten, zocht Jan ii zijn heil noodgedwongen bij
105