De stem van de meester. De hertogen van - middelnederlands.be

hendrik iii en zijn weduwe ( 1248-1267)
Loiaus princes fu et gentis
et bons et biaus et dous et frans
et courtois. Ne fu ce duels grans
quant teus princes si tost moru
conme li bons dux Henris fu? 29
(Hij was een trouwe en edele vorst; een goedaardige, aantrekkelijke,
milde, eerlijke en hoofse man. Is het geen groot verdriet als zo’n
vorst zo vroeg komt te overlijden als de goede hertog Hendrik?)
Hendrik iii overleed in stijl. Omringd door onderdanen, toonde hij
zich op zijn sterfbed als een ware vorst. Adenet was er zelf bij:
Er waren veel mensen want hij gaf persoonlijk opdracht aan degenen
die er waren om alle deuren te openen, opdat iedereen die dat
wilde hem kon bezoeken, arm en rijk. En iedereen deed dat ook.
Veel geld en mensen waren om hem heen verzameld. Ikzelf was er
ook en ik kan met zekerheid zeggen dat een stervende man nooit
meer lofprijzingen heeft ontvangen. God zij geprezen! 30
Dat Adenet vol lof is over de Brabantse hertog Hendrik iii, hangt uiteraard
ook samen met de goede relatie die hij nadien zou opbouwen
met de kinderen van de hertog. Maar toen de hertog op 28 februari
1261 overleed, waren die kinderen – Hendrik, Jan, Godfried en Maria –
nog bijzonder jong. De oudste van het stel was amper negen jaar oud
en bovendien volledig ongeschikt om zijn vader op te volgen. Afgaande
op de latere kroniekschrijver Jan van Heelu was de jongen zelfs zo achterlijk
dat hi daer toe niet en dochte, dat hi hertoghe wesen mochte. 31
De dood van Hendrik iii zal het literaire leven aan het Brabantse
hof tijdelijk hebben stilgelegd. Adenet le Roi ging althans op zoek naar
een andere werkkring en hij kwam zo terecht aan het Vlaamse hof van
Gwijde van Dampierre. 32 In Brabant woedde er ondertussen een hevige
strijd om de voogdij over de onmondige hertog Hendrik iv. Uiteindelijk
was het Aleide van Bourgondië, de weduwe van Hendrik iii, die
in deze voogdijkwestie aan het langste eind trok. Door haar mannelijke
tegenstrevers in binnen- en buitenland slim tegen elkaar uit te spelen,
slaagde Aleide erin regentes van Brabant te worden. De situatie
van 1142 – toen Lutgard van Sulzbach namens hertog Godfried iii regentes
werd – herhaalde zich. Wederom kwam er een vrouw aan het
hoofd van het hertogdom te staan, een bijzonder intelligente vrouw
bovendien. 33
Dat de hertogin-weduwe was gezegend met een flinke dosis intelligentie,
blijkt onder meer uit de correspondentie die ze voerde naar
65