De stem van de meester. De hertogen van - middelnederlands.be

2
HENDRIK I EN HENDRIK II (1190-1248)
Het Franstalige epos Chevalier au Cygne (‘De zwaanridder’) moet ergens
in de tweede helft van de twaalfde eeuw zijn geschreven, vermoedelijk
op basis van mondelinge verhalen. De tekst handelt over een
mysterieuze ridder die op een dag zijn entree maakt aan het hof van de
Duitse keizer. Niemand weet waar hij vandaan komt, maar omdat hij
is gearriveerd in een bootje dat werd voortgetrokken door een zwaan,
noemt men hem de zwaanridder. Het blijkt dat hij is gekomen om het
erfrecht van de hertogin-weduwe van Bouillon te verdedigen. In een
rechtstreeks duel verslaat hij de voornaamste tegenstander van de hertogin
en als dank krijgt hij de hand van haar dochter Beatris. Het huwelijk
wordt voltrokken, maar de zwaanridder drukt zijn echtgenote
op het hart nooit ofte nimmer naar zijn afkomst te vragen. Zeven jaar
lang is de zwaanridder een voorbeeldige hertog van Bouillon, maar
dan gaat het mis. Beatris kan haar nieuwsgierigheid niet langer bedwingen
en doorbreekt het taboe dat haar man heeft ingesteld. Ze
vraagt hem alsnog naar zijn herkomst. De zwaanridder voelt zich nu
gedwongen het land voor eeuwig te verlaten. En toch eindigt het epos
met een positieve blik op de toekomst: Ida, de dochter van Beatris en
de zwaanridder, zal haar vader opvolgen, trouwen met een graaf van
Boulogne en het leven schenken aan drie bijzondere jongens: graaf
Justaas van Boulogne, hertog Godfried van Bouillon en koning Boudewijn
van Jeruzalem. 1
De Chevalier au Cygne gaf aanleiding tot het ontstaan van enkele
andere teksten. In de Naissance du Chevalier au Cygne (‘Geboorte van
de zwaanridder’) – waarvan verschillende versies bestaan – wordt de
mysterieuze voorgeschiedenis van de zwaanridder uit de doeken gedaan:
een sprookjesachtig verhaal over kinderen die in zwanen werden
omgetoverd. Een van de kleinzonen van de zwaanridder, Godfried van
Bouillon, staat centraal in de Enfances Godefroi (‘Godfrieds jonge jaren’).
Er wordt verteld over de jeugd van Godfried en over zijn eerste
kennismaking met Cornumaran, een mohammedaan die bij de eerste
kruistocht zijn grootste tegenstander zal worden. Van deze tekst maakte
een zekere Renaud later een aangepaste versie, waarbij hij het verhaal
bovendien uitbreidde met Retour de Cornumaran (‘De terugkeer
van Cornumaran’), een schets van de voorbereidingen die door de mohammedanen
werden getroffen aan de vooravond van de eerste kruis-
37