De stem van de meester. De hertogen van - middelnederlands.be

8
DE STEM VAN DE MEESTER:
literair mecenaat in de middeleeuwen
Welke rol speelden de hertogen van Brabant tussen 1106 en 1430 in
het literaire leven? In de voorgaande hoofdstukken zijn tal van teksten
de revue gepasseerd die op de een of andere wijze te verbinden zijn met
het Brabantse hof en daar ook de sporen van dragen. In deze slotbeschouwing
zal worden afgetast in hoeverre het onderzoek naar drie
eeuwen literatuur aan en rondom het Brabantse hof een scherper beeld
heeft opgeleverd van het literair mecenaat in de Middeleeuwen. 1
Daarbij moet ook de vraag worden gesteld naar de waarde van literairhistorisch
mecenaatsonderzoek, vooral ook omdat bleek dat de reële
inbreng van een mecenas in veel gevallen nauwelijks kon worden vastgesteld.
Een belangrijke kwestie in het mecenaatsonderzoek betreft de motieven
van een mecenas om actief deel te gaan nemen aan het literaire leven.
Dat letterkundige belangstelling daarbij de doorslag gaf, ligt voor
de hand, maar het is belangrijk zich te realiseren dat die interesse vooral
ook ontstond vanuit de sociale positie waarin de mecenas verkeerde.
En dan blijkt al snel dat er ook andere motieven konden meespelen,
buiten de zuiver literaire. Die redenen zullen hieronder eerst worden
afgetast.
Eerzucht zou een van die beweegredenen van een mecenas kunnen
zijn. Prologen en epilogen van veel middeleeuwse werken wekken immers
de indruk dat een mecenas veel eer kon verwerven louter door
het ontstaan van teksten mogelijk te maken, met name als die teksten
aan hem werden opgedragen. Literair mecenaat zou een Herrschaftszeichen
zijn, een statussymbool waarmee een vorst zich koninklijke allures
kon aanmeten, vergelijkbaar met het organiseren van hofdagen
of het bouwen van luisterrijke residenties. 2 Toch mag dit wel met een
korreltje zout worden genomen. Deze visie op het belang van letterkundig
mecenaat werd immers vooral gecreëerd en instandgehouden
door middeleeuwse auteurs die zelf veel te verwachten hadden van een
gulhartige mecenas. Het statusverhogende effect zal in de praktijk
minder opzienbarend zijn geweest. Wie middels uiterlijk vertoon zijn
macht wilde tonen, deed er beter aan grootse feesten, toernooien en
jachtpartijen te organiseren, indrukwekkende kastelen te bouwen of in
het algemeen een grote vrijgevigheid te tonen. Ook muziek was dan
157