De stem van de meester. De hertogen van - middelnederlands.be

jan i ( 1267-1294)
in financieel opzicht nauwelijks heeft kunnen profiteren van zijn
triomf bij Woeringen. Aan het winnen van een veldslag kon flink worden
verdiend, vermits er hoge losgelden konden worden geëist van de
krijgsgevangene. Maar in dit geval waren er nauwelijks gevangenen genomen,
althans niet door het Brabantse legioen. Omstandig beschrijft
Heelu dat de Brabanders tot het einde van de slag in hechte formatie
bleven vechten, bevreesd als men was voor de risico’s die gepaard gaan
met het nemen van krijgsgevangenen. Iedereen die voor de Brabanders
opdook werd doodgeslagen of werd gedwongen te vluchten. Zelfs toen
het grootste gevaar was geweken, durfden de Brabanders hun positie
nog niet te verlaten om krijgsgevangenen te maken. Hierdoor werd de
overwinning veiliggesteld, maar de consequentie was ook dat zelfs de
boeren uit Berg en de burgers uit Keulen meer krijgsgevangenen
maakten dan de Brabantse ridders. De graaf van Gelre was een van de
weinige kopstukken die hertog Jan in handen kon krijgen. 74
Door in zijn tekst uit te leggen dat de hertog geen financieel voordeel
had gehaald uit de slag bij Woeringen, baande Jan van Heelu de
weg voor een gunstig onthaal van de bede van hertog Jan i. Ook de
manier waarop Heelu de spilzucht van de hertog aan de orde stelt,
zegt veel over de ontstaanscontext van de Slag bij Woeringen. Heelu
ontkent niet dat de Brabantse landsheer gewend was aan een weelderig
leven, maar hij geeft daaraan een positieve interpretatie. Zo beschrijft
hij hoe hertog Jan in 1279 in Engeland de verloving van zijn
zoon regelde, maar ter plekke een flink deel van de bruidsschat opmaakte.
Door het weggeven van geschenken verwierf de hertog zich
een reputatie als die milste heere die men in die werelt vant (‘de vrijgevigste
heer ter wereld’). 75 Heelu speelt niet alleen in op de trots van de
Brabantse onderdanen, maar geeft tevens aan dat de vrijgevigheid van
de hertog ook gunstig kon uitpakken voor Brabant. Doordat de hertog
zo royaal was, schaarden veel buitenlandse ridders zich immers
vrijwillig aan Brabantse zijde. 76 Heelu vergelijkt de hertog met een
leeuw, die in tijden van overvloed ook zeer vrijgevig is. Aangezien de
hertog ook de andere eigenschappen van de leeuw bezit – moed en gepaste
trots – hebben zijn onderdanen niets te klagen, wel integendeel.
De Brabanders mogen hun vorst dankbaar zijn voor de bescherming
die hij biedt. 77
De Slag bij Woeringen is blijkbaar bedoeld als een subtiele begeleider
en verleider bij de bede van hertog Jan. Die achtergrond verklaart ook
waarom het gedicht in het Nederlands werd geschreven. Als de Slag bij
Woeringen louter was bedoeld voor Margareta van Engeland of voor
een publiek van hoge Brabantse adel, dan had het Frans wellicht meer
voor de hand gelegen. 78 Nu werd echter gekozen voor het Nederlands,
de taal van de meerderheid van de Brabantse bevolking. Als Heelu in
93