De stem van de meester. De hertogen van - middelnederlands.be

hendrik i en hendrik ii ( 1190-1248)
in 1190 zijn vader opvolgde, deed hij dat met de hoop in de nabije toekomst
meer inhoud te kunnen geven aan de Lotharingse hertogstitel.
Weliswaar zou daar weinig van komen – op de rijksdag te Schwäbisch
Hall in 1190 werd zelfs besloten dat de Brabander alleen nog in naam
hertog mocht blijven – toch zou ‘de Lotharingse droom’ de buitenlandse
politiek van Hendrik i blijven bepalen. Tot aan zijn dood in
1235 bleef de hertog gericht op expansie in oostelijke richting en dat
met wisselend succes. 21 En Godfried van Bouillon was natuurlijk niet
alleen een hertog van Neder-Lotharingen. Hij was ook een beroemde
kruisvaarder. En voor de kruistochten had Hendrik i van Brabant
eveneens belangstelling. In 1197/1198 had hij zelf een belangrijke rol
gespeeld in de zogenaamde Duitse kruistocht. Na de vroegtijdige dood
van keizer Hendrik vi was deze expeditie bijna uitgedraaid op een totale
mislukking, totdat de leiding werd toevertrouwd aan de Brabantse
hertog. Hendrik van Brabant zorgde ervoor dat enkele strategisch gelegen
plaatsen als Sidon en Beiroet toch nog op de mohammedanen
konden worden heroverd. 22 Nadien zou de hertog niet meer op kruistocht
vertrekken, maar uit zijn correspondentie met andere vorsten
blijkt dat de strijd hem wel bleef interesseren. 23
De verhalen over de zwaanridder en Godfried van Bouillon lijken
aan te sluiten bij de belangstelling van Hendrik i van Brabant en zijn
vrouw Machteld. Maar volgt daaruit noodzakelijk dat zij betrokken
zijn geweest bij het ontstaan van de Franstalige teksten over dat onderwerp?
Misschien kan dat op voorhand niet worden uitgesloten,
maar de teksten bieden toch nauwelijks houvast voor een dergelijke
conclusie. Op basis van de rol die in sommige van de teksten wordt
toegekend aan de Duitse keizer – vooral in de Chevalier au cygne – is
men weliswaar geneigd een deel van deze literatuur eerder te situeren
in het Franstalige deel van het Duitse Rijk, dan in delen van het Franse
koninkrijk zoals Boulogne of Vlaanderen, maar anderzijds omvatten
de zogenaamde Reichsromania veel meer gebieden dan alleen het
Roman pays du Brabant. 24 Als aanwijzing in de richting van Brabant is
er verder op gewezen dat de iets ten oosten van Brabant gelegen abdij
van Sint-Truiden al in de eerste versie van de Enfances Godefroi, maar
vooral ook in Fin d’Elias, prominent naar voren komt. Abt Gerard
van Sint-Truiden is een belangrijk personage in het verhaal en in Fin
d’Elias wordt beweerd dat het relaas is gebaseerd op tekstrollen die in
de abdij van Sint-Truiden worden bewaard. 25 Daar staat dan weer tegenover
dat Brabant en haar vorsten in de teksten over Godfried van
Bouillon en de zwaanridder hooguit marginaal ter sprake komen. Als
deze werken inderdaad aan het Brabantse hof zouden zijn ontstaan,
dan zou men toch op zijn minst verwachten dat de dynastieke band
tussen de Brabantse hertogen en Godfried van Bouillon werd geëxpli-
45