De stem van de meester. De hertogen van - middelnederlands.be

de stem van de meester
een volwaardig alternatief. Zo lijkt de Brabantse schalmeispeler Middach
– die talrijke optredens heeft verzorgd aan de belangrijkste Europese
vorstenhoven – samen met de andere hertogelijke speellieden
meer te hebben gedaan voor het internationale aanzien van het vorstenpaar
dan Jean Froissart met de Prison amoureuse en de Meliador. 3
Vermoedelijk was het dan ook niet louter nalatigheid dat nogal wat
auteurs hebben verzuimd de mecenas achter de schermen met naam en
toenaam te noemen. Zo veel maatschappelijke eer was er niet mee te
verwerven. 4
Het statusverhogende karakter van literatuur was sterker als de
tekst ook inhoudelijk op de mecenas betrekking had, bijvoorbeeld
doordat diens voorouders erin werden beschreven. 5 Als kapelaan Reinier
in de proloog van Godevaert metten baerde laat weten dat hij de
tekst schreef ter ere van hertog Jan iii – ic maect in uwer eren – dan zal
hij daarbij vooral hebben gedoeld op het feit dat de jonge hertog de
rechtstreekse afstammeling en opvolger van Godfried i was. Dat was
een eervolle afkomst die kon afstralen op Jan iii. Ook bedekte toespelingen
in fictieve teksten konden het aanzien van een mecenas verhogen,
waarbij bijvoorbeeld kan worden gedacht aan de manier waarop
Adenet le Roi in zijn Enfances Ogier het personage Thierry d’Ardenne
presenteert als een voorafspiegeling van hertog Jan i.
In vergelijking met veel andere cultuuruitingen, kon literatuur gemakkelijk
worden ingezet bij het beïnvloeden van opinies en gevoelens.
Dat bood natuurlijk perspectieven voor een mecenas. Een sproke als
Die claghe vanden hertoghe Wenselijn van Brabant riep de Brabantse bevolking
op zich te scharen achter hertogin Johanna, terwijl tegelijkertijd
werd gepleit voor een goede opvang van de bastaarden van de
overleden hertog. Een sterker staaltje biedt het korte gedicht Van den
ever, in 1334 geschreven in volle oorlogstijd. Het is propaganda die de
Brabanders vertrouwen moest geven in een goede afloop en bovendien
de vijanden kon afschrikken. Dergelijke propaganda die nauw aan de
actualiteit verbonden was, moet het literaire leven in veel grotere mate
hebben bepaald dan de overlevering doet vermoeden. Meer subtiele
propaganda werd geleverd door Jan van Heelu die met zijn Slag bij
Woeringen de beeldvorming rond de vrijgevigheid van hertog Jan i en
de financieel teleurstellende afloop van de Limburgse successieoorlog
wilde bijsturen. Daarmee verhoogde hij niet alleen het aanzien van
hertog Jan, maar bevorderde hij tevens het solidariteitsgevoel dat de
Brabanders voelden ten opzichte van hun vorst. 6
Ook leergierigheid van uiteenlopende aard kon een mecenas doen
besluiten een actieve rol te gaan spelen in het literaire leven. Zo bestelde
de Antwerpse schepen Willem Bornecolve een Brabantse bloemlezing
uit de Spiegel historiael om de geschiedenis van de Brabantse dy-
158