De stem van de meester. De hertogen van - middelnederlands.be

de stem van de meester
van Jan ii – welke teksten werden er concreet beluisterd, welke teksten
zijn er ontstaan? – kan helaas niet worden gegeven.
Toen hertog Jan ii in oktober 1312 stierf, werd de situatie in Brabant
opnieuw onzeker. Hertog Jan iii was amper twaalf jaar oud op het moment
dat hij zijn vader opvolgde en hij was niet in staat het hertogdom
zelfstandig te leiden. De macht kwam in handen van twee voogden,
graaf Gerard v van Gulik en Floris Berthout, heer van Mechelen. 37 Wat
de gevolgen waren voor het literaire leven aan het hof, zal moeten blijken.
Een belangrijk aanknopingspunt biedt een van de handschriften
van de Brabantsche yeesten. Voorafgaand aan de kroniek van Boendale
is immers een tekst opgenomen die is opgedragen aan de jonge hertog
Jan iii van Brabant:
Hertoge Jan van Brabant
Die derde van den name int lant,
– Der edelder Magrieten sone,
Coninc Eduwarts dochter, die de crone
In Ingelant oic droech met eeren,
Ende oic heere was der heeren,
Ende oic goed in ridders name –
Ontfaet (‘aanvaard’) dit boexken. Eist u bequame (‘als u ’t goedvindt’)
Ende ontfanckelic (‘aanvaardbaar’), zo dunct my
Dat mijn pijne bestaet sy (‘mijn inspanning beloond is’)
Ende den tijt die icker toe doe.
Ende en eest oic niet alsoe,
Soe sal my dat herte verseeren (‘dan zal dat pijn doen in mijn hart’),
Want ic maect in uwer eeren. 38
Dat in deze opdracht meer aandacht wordt geschonken aan koning
Edward i van Engeland dan aan diens kleinzoon – hertog Jan iii van
Brabant – is een aanwijzing dat de tekst waarop deze dedicatie betrekking
heeft, werd geschreven toen Jan iii zelf nog niet veel had
gepresteerd. En straks zal blijken dat een datering omstreeks 1313
ook om andere redenen voor de hand ligt. 39 Maar laten we eerst eens
kijken wat voor tekst het is. In de proloog wordt gezegd dat het verhaal
zal gaan over den hertoge metten baerde, Godevaert, die van zo
edelen aerde was. 40 Maar na een kleine duizend verzen te hebben besteed
aan een stamboom van Noach via de zwaanridder Braboen tot
aan Karloman, breekt de tekst plotseling af. In de context van de codex
is dat begrijpelijk. Het handschrift vervolgt immers met Boendales
Brabantsche yeesten waarin de stamboom vanaf Karloman tot aan
hertog Jan iii wordt doorgetrokken. Maar daarmee is het belangrijkste
deel van de tekst – het verhaal over hertog Godfried met de
108