De stem van de meester. De hertogen van - middelnederlands.be

johanna en wenceslas ( 1356-1406)
1377-1378 een aantal boeken – waaronder een werk getiteld tgebet –
dat moest dienen bij de opleiding van haar beschermeling Willem van
Zeyn in het regulierenklooster te Leuven. 64 En daar bleef het niet bij.
Op 1 juli 1378 blijkt de positie van meester Hendrik als favoriete miniaturist
te zijn ingenomen door de clericus Jan van Woluwe. In opdracht
van de hertogin begon hij met het verluchten van twee handschriften:
een boek vanden VII ghetiden en een boek dat door de hertogelijke
secretaris Peter Braeu was gemaakt maar waarvan de inhoud niet bekend
is. Pas twee jaar later waren de boeken klaar, hetgeen aangeeft
dat er veel zorg aan was besteed. De hertogin was zo dankbaar voor
het geleverde werk dat ze de miniaturist nog een paar schoenen cadeau
deed, boven op de toch al vorstelijke beloning. 65 Rond dezelfde tijd
bracht Jan van Woluwe een miniatuur van de Maagd Maria aan op
een tekstrol die kennelijk na voordracht aan de hertogin was overhandigd
door Hennen van Mechelen, zanger in de hertogelijke kapel. 66
Vanaf nu wordt Jan van Woluwe aangeduid als de verluchter van de
boeken van de hertogin (illuminatori librorum dominae) en als zodanig
begint hij in 1381 aan de verluchting van een boek dat begon met de
vigiliën van de overledenen, maar dat nog veel andere gebeden bevatte.
Het kopiistenwerk besteedde de miniaturist uit aan een ander. 67 Jan
van Woluwe verluchtte overigens niet alleen boeken. Toen de Bourgondische
hertog Filips de Stoute op 19 maart 1384 een bezoek bracht
aan het Brabantse hof, ontving hij een klein schilderij – een tablel –
van de hand van Hennequin de Bruxelles, enlumineur de madame la
duchesse de Brabant. In datzelfde jaar verluchtte hij het uurwerk dat de
hertogin altijd met zich mee liet voeren op reis en vervaardigde hij een
drieluikje dat zou worden opgehangen in een van de persoonlijke vertrekken
van de hertogin. De rekeningen vermelden verder nog dat de
hofschilder in 1386 de gang van de paleiszaal naar de kapel versierde
met tal van grote beelden. 68
Van de miniatuurkunst van Jan van Woluwe is niets overgeleverd,
althans niet met zekerheid. Toch loont het de moeite de aandacht te
richten op twee geïllustreerde gebedenboeken die thans zijn samengebonden
en in de Koninklijke Bibliotheek in Den Haag worden bewaard.
Ze zijn geschreven door een en dezelfde kopiist, die kennelijk
werkte in opdracht van de welgestelde dame die op folio 99r is afgebeeld.
Op grond van taalkundige en inhoudelijke argumenten – zoals
het voorkomen van gebeden tot Goedele en Michiel – wordt aannemelijk
geacht dat de boeken in Brussel zijn vervaardigd. Zou het niet
kunnen dat dit de twee boeken zijn waarvoor Jan van Woluwe in 1380
werd beloond? Het eerste boek opent met de zeven Kruisgetijden, hetgeen
overeen kan komen met het in de rekeningen genoemde boek
vanden VII ghetiden. Het tweede deel van de Haagse codex – dat overi-
139