De stem van de meester. De hertogen van - middelnederlands.be

hendrik i en hendrik ii ( 1190-1248)
touw namen, maar vermoedelijk zijn er toch meer mensen bij het ontstaan
van deze teksten betrokken geweest. Een van die mensen zou
Hendrik kunnen zijn, de oudste zoon van hertog Godfried iii van Brabant.
Door zijn huwelijk met Machteld van Boulogne in 1180, zou hij
geïnteresseerd kunnen zijn geraakt in de legendarische geschiedenis
van de zwaanridder en Godfried van Bouillon. Was Hendrik inderdaad
de grote mecenas van de Franstalige literatuur die men in hem
heeft willen zien?
Al op jonge leeftijd moet de latere hertog Hendrik i van Brabant in
aanraking zijn gekomen met literatuur: in het Nederlands, in het Duits
en wellicht ook in het Frans. Hierboven zagen we reeds dat Albrecht,
de jongere broer van Hendrik, zelf liederen componeerde en vermoedelijk
werd het Brabantse hof van hertog Godfried iii ook bezocht door
dichters uit de streek rond Maas en Nederrijn. Toch zal Hendrik hebben
opgekeken toen hij na zijn huwelijk met Machteld van Boulogne
in 1180 kennismaakte met de cultuur aan het Vlaamse hof. Onder de
bescherming van Filips van de Elzas had de Franstalige literatuur daar
immers een grote vlucht genomen. De beroemde Chrétien de Troyes
werkte bijvoorbeeld in opdracht van de graaf aan zijn mysterieuze
Conte du Graal (‘Verhaal van de Graal’), een roman die hij overigens
niet heeft kunnen voltooien. 16
Heeft het literaire leven rond de Vlaamse graaf Filips van de Elzas
ook zijn weerslag gehad in Brabant? Werd de Franstalige hofliteratuur
van Chrétien de Troyes en diens collega’s ook aan het Brabantse hof
beluisterd? Hendrik van Brabant kreeg in elk geval in de eerste jaren
na zijn huwelijk ruimschoots de gelegenheid vertrouwd te raken met
het Vlaamse hofleven. De Brabantse hertogszoon onderhield met Filips
van de Elzas immers een zeer goede relatie. Hendrik stond de oom
van zijn vrouw meermaals terzijde in diens strijd tegen de Franse koning,
terwijl de Vlaamse graaf zijn aangetrouwde neef te hulp schoot
toen deze – tijdens de afwezigheid van hertog Godfried iii ‒ in conflict
was geraakt met de machtige graaf van Henegouwen. Pas nadat Hendrik
in 1190 zelf hertog was geworden, kwam er een eind aan deze
Vlaams-Brabantse alliantie. Filips van de Elzas kwam in 1191 tijdens
de derde kruistocht om het leven en het was nota bene de graaf van
Henegouwen – de grootste vijand van Hendrik – die in Vlaanderen de
macht naar zich toetrok. 17
Het huwelijk met Machteld van Boulogne en de daaruit voortvloeiende
contacten met het Vlaamse hof kunnen het Franstalige literaire
leven aan het Brabantse hof hebben gestimuleerd. Toch zijn daarvan
geen concrete sporen bewaard gebleven. Alvorens in te gaan op Hendriks
mogelijke betrokkenheid bij de Franstalige literatuur rond Godfried
van Bouillon en de zwaanridder, is het goed vast te stellen dat
43