De stem van de meester. De hertogen van - middelnederlands.be

pagina 157 tot 163
1998); voor het Duitse taalgebied is Bumke 1979 richtinggevend (maar zie ook de
reactie van Jaeger 1996). Voor het Franse taalgebied is vooral de twaalfde eeuw
bestudeerd (Bezzola 1966; Bezzola 1967; Duby 1990), terwijl ook deelstudies bestaan
voor enkele hoven, zoals dat van Vlaanderen (Stanger 1957), Champagne
(Benton 1961); Bourgondië (Doutrepont 1909) en Henegouwen (Devaux 2000 en
binnenkort de dissertatie van Janet van der Meulen). Holzknecht 1966 bespreekt
het middeleeuwse letterkundig mecenaat in het algemeen, met de nadruk op Engeland.
Het mecenaat achter middeleeuwse geschiedschrijving wordt besproken
door Tyson 1979 (Franse literatuur) en Van Houts 1991 (Latijn). Dat mecenaat
ook in de twintigste eeuw het literaire leven nog beroerde, blijkt uit de studie van
Van den Braber 2002 die ook in methodisch opzicht inspirerend is (daar trouwens
op p. 25-32 ook een historische schets van de ontwikkelingen van het mecenaat
van de Middeleeuwen tot in de negentiende eeuw). Een welhaast mondiaal
en chronologisch sterk gediversifieerd perspectief op letterkundig mecenaat biedt
de bundel van De Bruijn, Idema & Van Oostrom 1986. De casussen die in dit
slothoofdstuk worden aangehaald zijn afkomstig uit de voorgaande hoofdstukken,
tenzij anders vermeld.
2. Dit aspect werd sterk benadrukt door Van Oostrom 1981, 221 en Van Oostrom
1982, 25 (= 1992, 51) maar nadien gerelativeerd (Van Oostrom 1992, 19). Zie ook
Bumke 1989, 611; Bumke 1979, 65.
3. Zie over Middach Sleiderink 1994 en Sleiderink 2001.
4. Het adagium van Jaeger ‘If no patron is mentioned, then none exists’ lijkt me
dan ook voorbarig. Jaeger stelt het badinerend voor alsof mecenassen vooral uit
waren op een eervolle vermelding: ‘For a poet to have a patron and not say so is
to deprive his employer of immortality, and that is an important reward patrons
get for their pay, apart from some education, a few nights’ entertainment, and a
pile of parchment.’ (Jaeger 1996, 47).
5. Zie ook Van Oostrom 1992, 20-21.
6. Van Oostrom ziet het bevorderen van de solidariteit als de hoofdfunctie van opdrachtsliteratuur,
waarbij hij met name denkt aan de solidariteit binnen de eigenlijke
hofkring (Van Oostrom 1992, 22-23). Hoewel lyrische en epische teksten inderdaad
een saamhorigheidsgevoel kunnen creëren, zie ik geen aanwijzingen dat
dit ook daadwerkelijk een motief was voor een mecenas om het ontstaan van zulke
teksten te ondersteunen. Volgens mij betreft het hier veeleer een positief neveneffect
dan een doelstelling op zich.
7. Van Oostrom 1992, 24-25; uitvoeriger in Van Oostrom 1996, 113-136.
8. Vgl. Bumke 1979, 9: ‘Für die Hof- und Berufsdichter war der Gönner und Auftraggeber
die entscheidende Instanz, denn an seiner Gunst hing oft genug ihre
nackte Existenz.’
9. Vgl. Van Oostrom 1982, 24-25 (= 1992, 50-51). De productiekosten waren wel lager
dan aanvankelijk in het mecenaatsonderzoek werd aangenomen, zie Van
Oostrom 1992, 17; Van Oostrom 1993, 4 (maar toch ook Van Oostrom 1994a).
10. Vgl. ook Jaeger 1996 die nadruk legt op de drang tot belering bij de twaalfdeeeuwse
clerici.
11. Warnar 1995, met name 156-168.
12. Vgl. Van Oostrom 1982, 35-36 (= 1992, 61-62).
13. Vgl. Van Oostrom 1993, 5.
14. Gerritsen 1992.
15. Gerritsen 1995, 171-172.
16. Benton 1961, 561-562.
200