De stem van de meester. De hertogen van - middelnederlands.be

jan ii en jan iii ( 1294-1355)
Longuyon schreef in opdracht van de bisschop van Luik – een vertrouweling
van de keizer – de uitvoerige Alexanderroman Voeux du paon.
Simon de Marville schreef de Voeux de l’épervier, een lofdicht op
Hendrik vii waarin onder meer wordt getoond hoe het keizerlijke gezelschap
zich liet inspireren door de avonturen van Alexander de Grote.
Behalve deze twee Franstalige dichters, maakten nog tal van andere
schrijvers en geleerden voor kortere of langere tijd deel uit van het hofgezelschap.
Er werden teksten ten gehore gebracht in het Latijn,
Frans, Duits en wellicht ook het Italiaans. 48 Maar af en toe was er
wellicht ook Nederlands te horen aan het hof, vooral in de omgeving
van koningin Margareta. Hoewel zij het Frans natuurlijk uitstekend
beheerste, moet Margareta in haar jeugdjaren tevens vertrouwd zijn
geraakt met het Nederlands. Een tekst als de Slag bij Woeringen – het
verhaal over de ultieme confrontatie tussen haar eigen vader en de
gesneuvelde vader van haar echtgenoot – heeft ze ongetwijfeld met
belangstelling beluisterd. Dat ze na haar huwelijk met Hendrik van
Luxemburg inderdaad ook Nederlands bleef spreken, kan misschien
worden afgeleid uit het feit dat ze een biechtvader koos die afkomstig
was uit het Nederlandstalige dorpje Everberg vlak bij Leuven. Deze
franciscaner monnik schreef trouwens een tekst die niet is overgeleverd,
maar die door Lodewijk van Velthem werd benut als bron voor
zijn voortzetting van de Spiegel historiael. 49
Of het nu voor hemzelf was, zijn vrouw of zijn neefje Jan iii, kennelijk
werd de Brabantse roman Godevaert metten baerde geschreven in
opdracht – bi ghebode – van keizer Hendrik vii. Maar is zo’n ontstaanscontext
ook niet mogelijk voor andere Brabantse teksten? Intrigerend
is bijvoorbeeld de fragmentarisch overgeleverde tekst die tegenwoordig
bekendstaat als de Roman van Caesar, maar waarin blijkbaar
op levendige wijze de geschiedenis uit de doeken werd gedaan van
verschillende Romeinse keizers. Men zou kunnen zeggen dat de tekst
handelt over de voorgangers van Hendrik vii. Het is goed mogelijk
dat deze tekst als bron heeft gediend voor het genealogische gedeelte
van Godevaert metten baerde. 50 En wat te denken van de Roman van
Cassamus, de vertaling die zeer kort na het ontstaan van de Voeux du
paon werd geschreven? 51 En waarom draagt in de Roman der Lorreinen
een van de hoofdfiguren een wapenschild dat sterk aan dat van
Luxemburg doet denken? 52 En wat is nu eigenlijk de ontstaanscontext
van de Roman van Limborch? Deze uitvoerige roman handelt voornamelijk
over de lotgevallen van Hendrik en Margriete, kinderen van
een hertog van Limburg. Aan het eind van de roman wordt het hertogdom
Limburg verpand aan de hertog van Brabant, hetgeen een
toespeling moet zijn op de annexatie van Limburg door hertog Jan i
na de slag bij Woeringen. 53 De Brabanders worden positief afgeschil-
111