De stem van de meester. De hertogen van - middelnederlands.be

jan ii en jan iii ( 1294-1355)
voor het schrijven van de Arturroman Escanor. Tekenend voor het literaire
klimaat is ook dat koning Edward in 1279 – het jaar waarin de
verloving van Jan en Margareta werd beklonken – de vermeende resten
van Artur en Guinevere met veel ceremonieel vertoon liet herbegraven
in de abdij van Glastonbury. 19 Een indruk van het rijke literaire leven
aan het Engelse hof biedt ook de Rossignol, een Franstalige tekst die
door de Engelse hofambtenaar John of Howden in 1274 werd opgedragen
aan de moeder van koning Edward i. De thematiek is religieus,
maar de dichter speelt handig in op de literaire kennis van zijn adellijke
publiek door te verwijzen naar helden als Hector, Alexander, Roeland,
Artur, Walewein, Lancelot, Iwein en Perceval. 20
Toen hertog Jan ii in juli 1294 in Antwerpen voet aan wal zette om
als achttienjarige de plaats van zijn vader in te nemen, was het literaire
leven – in het Frans of in het Nederlands – natuurlijk niet zijn eerste
zorg. De sfeer in het hertogdom was uiterst gespannen als gevolg van
een oorlog die in 1293 was uitgebroken tussen Engeland en Frankrijk.
Hertog Jan i had in dit conflict een neutrale houding aangenomen,
maar Jan ii moest natuurlijk de zijde kiezen van zijn schoonvader, de
koning van Engeland. Dat was echter niet naar de zin van zijn oom
Godfried van Aarschot die intussen een vertrouwenspositie was gaan
bekleden aan het hof van de Franse koning Filips iv. Uiteindelijk wist
Jan ii het hertogdom onder controle te krijgen, maar de machtsstrijd
kostte velen de kop. 21
In deze woelige periode, kort na de dood van hertog Jan i, verscheen
in Brabant een Latijnse kroniek onder de titel Chronica de origine
ducum Brabantiae (‘Kroniek over de herkomst van de hertogen van
Brabant’). In navolging van de omstreeks 1270 geschreven Genealogia
illustrissimorum ducum Lotharingie et Brabantie wordt de Brabantse
dynastie teruggevoerd tot Priamus, de Frankische koning die zelf zou
afstammen van de legendarische Trojanen. Ten opzichte van de genealogie
is het afstammingsverhaal evenwel sterk uitgebreid, met tal van
citaten uit het Auctarium Affligemense, de Affligemse versie van de
Chronographia van Sigebert van Gembloers. Het gebruik van deze
bron en de ruime aandacht voor het ontstaan van de abdij van Affligem,
doen vermoeden dat de anonieme auteur nauw in verbinding
stond met de Affligemse kloostergemeenschap. Waarschijnlijk maakte
hij er zelf deel van uit. 22
De Chronica de origine ducum Brabantiae rechtvaardigt de Lotharingse
politiek zoals die door hertog Jan i van Brabant was gevoerd.
De hertogstitel van Neder-Lotharingen en de rechten die daaraan kunnen
worden ontleend, vormen een rode draad in de kroniek. Steunend
op de Slag bij Woeringen van Jan van Heelu, heeft de auteur veel werk
gemaakt van de glorieuze overwinning van hertog Jan i in de Lim-
103