De stem van de meester. De hertogen van - middelnederlands.be

hendrik iii en zijn weduwe ( 1248-1267)
Kennelijk was dit lied gericht aan een van de twee broers Willem of
Gwijde van Dampierre. Willem, de oudste van de twee, was in 1247
gehuwd met Hendriks zus Beatrijs. In 1251 kwam hij echter bij een
toernooi om het leven, waarna hij als graaf van Vlaanderen werd opgevolgd
door zijn jongere broer Gwijde. Deze Gwijde van Dampierre
staat bekend als een belangrijk mecenas van de Franstalige letterkunde.
10 Er zijn trouwens meer aanwijzingen dat hertog Hendrik iii goede
banden onderhield met de Dampierres, althans op literair gebied.
Nadat in de slag bij Westkapelle op 4 juli 1253 zowel Gwijde van
Dampierre als diens zwager, graaf Thibaut ii van Bar, in Hollandse
gevangenschap was geraakt, riep de graaf van Bar middels een lied –
een zogenaamd serventois politique – de hulp in van enkele bevriende
vorsten. Onder hen ook de Brabantse hertog: Dux de Braibant, je fui ja
vostre amis (‘hertog van Brabant, ooit was ik uw vriend’). 11 En hoewel
de hertog een strikte neutraliteitspolitiek voerde in het conflict dat de
Dampierres uitvochten met de Avesnes en de Hollanders, liet deze
poëtische bede hem niet koud. De hertog accepteerde om borg te staan
voor het losgeld dat de graaf van Bar aan Jan van Avesnes moest betalen.
12
Bijzonder informatief voor de literaire connecties van hertog Hendrik
iii van Brabant is ook het lied Biaux Guillebert, dites, s’il vous
agree (‘Beste Gilbert, zeg me of je het ermee eens bent’). 13 Het is een
zogenaamd jeu-parti, een lied waarin twee dichters debatteren over een
netelige vraag op het gebied van de hoofse liefde, waarbij ze om en om
een strofe voor hun rekening nemen. Aan het eind van het lied worden
dan twee ‘rechters’ benoemd die samen moeten uitmaken wie het beste
pleidooi heeft gehouden. 14 In Biaux Guillebert gaat de strijd tussen
Hendrik iii en de trouvère Gilbert de Berneville. Als een van de vele
dichters die Atrecht, de rijke hoofdstad van het graafschap Artesië, in
deze periode hadden laten uitgroeien tot hét centrum van de Noord-
Franse lyriek, was Gilbert de Berneville lid van zowel de Puy als de
Confrérie des jongleurs et bourgeois. In zijn omvangrijke lyrische oeuvre
getuigt hij meermaals van zijn verbondenheid met andere Atrechtse
dichters. 15 Maar tegelijkertijd moet Gilbert goede banden hebben gehad
met de Brabantse hertog. Dat blijkt niet alleen uit hun gezamenlijke
lied, maar ook uit het feit dat het Hendriks refreinlied Amors m’est u
cuer entree in het metrische schema opvallende overeenkomsten vertoont
met twee liederen van Gilbert. 16 De relatie tussen de hertog en
Gilbert zou trouwens niet alleen literair van aard zijn geweest:
Mais Gilbert n’était pas seulement bon poète: on l’estimait d’excellent
conseil dans les affaires publiques; le duc de Brabant, plus d’une
fois, se trouva bien d’avoir mis en lui toute sa confiance, et les chro-
61