De stem van de meester. De hertogen van - middelnederlands.be

het literaire leven in de twaalfde eeuw
licht behoorde ook de recente Roman d’Eneas tot haar geestelijke en
materiële bagage. Men neemt immers aan dat die roman midden jaren
vijftig ontstond in de omgeving van het Anglo-Normandische hof. 64 Is
Aleide wellicht de intermediair geweest die ervoor zorgde dat Hendrik
van Veldeke en diens milieu met de tekst bekend raakten? 65
Dat het Brabantse hof inderdaad een rol van betekenis speelde bij
het introduceren van nieuwe literaire modes en van Franse verhaalstof,
kan niet verder met concrete gegevens worden onderbouwd. Er zijn
ook geen volkstalige teksten uit de twaalfde eeuw die met zekerheid
aan het Brabantse hof kunnen worden gesitueerd. Toch is er nog een
tekst die hier enige aandacht verdient, hoe moeilijk die zich ook laat situeren.
Het gaat om het fragmentarisch overgeleverde avontuur Van
den bere Wisselau. De tekst vormt een belangrijke factor in de beeldvorming
rond de oudste Nederlandse letterkunde. Waar de vroegste
sporen van literair leven verder allemaal naar het uiterste oosten van
ons taalgebied wijzen – de streek tussen Maas en Rijn – lijkt Van den
bere Wisselau meer westelijk te zijn ontstaan. Reden genoeg om de
fragmentarische tekst van naderbij te beschouwen.
Van den bere Wisselau leest als een passage uit een spannend jongensboek.
Koning Karel is samen met Gernout, Bertram en Gerbrecht
te gast op het kasteel van Espriaen, de koning van de reuzen. De stemming
zit er goed in, maar toch blijft Karel twijfelen aan de goede bedoelingen
van Espriaen. Eerder op de dag is een van Espriaens reuzen
gedood door Wisselau, een beer die met Gernout is meegereisd. Gernout
heeft weliswaar aangevoerd dat zijn beer uit noodweer handelde
– de reus zou zijn begonnen – maar toch vreest koning Karel dat Espriaen
wraak zal willen nemen. Hij is bang dat ze het kasteel niet levend
zullen verlaten. Gernout daarentegen is nergens bang voor. Buiten medeweten
van koning Karel heeft hij zijn beer opdracht gegeven de reuzen
eens flink de schrik aan te jagen. En zoiets laat Wisselau zich geen
twee keer zeggen. Hij begint zijn optreden in de keuken waar op dat
moment de chef-kok van Espriaen bezig is de maaltijd te bereiden. De
keukenmeester wordt bij de klauwen gegrepen en in een reusachtige
ketel geworpen die boven het vuur hangt te pruttelen. Wisselau laat
hem in zijn eigen sop gaar koken. Vervolgens draagt hij de ketel naar
de grote zaal van het kasteel. En daar, pal voor de neus van koning
Espriaen, begint de beer Wisselau aan zijn eigen feestmaal:
Hi sette neder den ketel
Ende en eisscede crauwel no lepel:
Sijn poten stac hi int sop.
Des hielden har scop,
Karel ende sine genoete.
33