De stem van de meester. De hertogen van - middelnederlands.be

johanna en wenceslas ( 1356-1406)
Johanna en Wenceslas aan elkaar verwant waren – beiden hadden hertog
Jan i als overgrootvader – maar de paus verleende daarvoor de benodigde
dispensatie. 3
Het huwelijk van Johanna en Wenceslas had tot gevolg dat Luxemburg
en Brabant voor enkele decennia werden verenigd in een personele
unie. De opvolging in Brabant verliep overigens niet zonder problemen.
De Brabantse burgerij profiteerde van de onstabiele situatie na
de dood van Jan iii door een aantal privileges te formuleren die Johanna
en Wenceslas in 1356 moesten toestaan in de zogenaamde Blijde
Inkomst. In datzelfde jaar brak er bovendien oorlog uit met Vlaanderen
omdat Lodewijk van Male, de Vlaamse graaf die met een jongere
zus van Johanna was gehuwd, ook een deel van de erfenis opeiste. Hij
slaagde er aanvankelijk in grote delen van Brabant te bezetten, maar
uiteindelijk stelde hij zich in 1357 tevreden met de annexatie van de
aan Vlaanderen grenzende steden Mechelen en Antwerpen. Voor Johanna
en Wenceslas bleef een territorium over dat toch nog twintigduizend
vierkante kilometer besloeg, een grondgebied dat genoeg inkomsten
genereerde om een weelderig hofleven mee te financieren. 4
Hoe het hofleven onder Johanna en Wenceslas werd georganiseerd,
kan worden nagegaan dankzij de jaarlijkse hofrekeningen die vanaf
1363 bewaard zijn gebleven. In die rekeningen zijn tal van uitgaven
van de hertog en hertogin verantwoord, waaronder ook uitgaven voor
artistiek vermaak, zoals giften aan rondreizende jongleurs, muzikanten
en literaire kunstenaars. Het is een uitgelezen kans om de positie van
de verschillende cultuurtalen aan het Brabantse hof in de tweede helft
van de veertiende eeuw te bepalen. Al snel blijkt dan dat het hof in deze
periode in hoge mate meertalig was. De rondreizende ‘sprekers’ die
in de rekeningen vermeld worden, blijken afkomstig te zijn uit zowel
het Duitse, het Nederlandse als het Franse taalgebied. 5
Een van de Duitstalige dichters die een bezoek brachten aan het
Brabantse hof, was Peter Suchenwirt, een dichter en heraut die in
dienst was bij de hertog van Oostenrijk. Toen hij rond 1372 een gedicht
schreef over de vrijgevigste vorsten in het Duitse Rijk, verwees
hij daarin nadrukkelijk naar Brabant, naar de broer van keizer Karel
iv. 6 Wenceslas, die in een vijftiende-eeuwse kroniek wordt aangeduid
als de hoichste, bestgespraekste in den Hogeduytse, had er kennelijk voor
gezorgd dat zijn hof uitgroeide tot een aantrekkelijke pleisterplaats
voor Duitstalige dichters. 7 De situatie was in dat opzicht vergelijkbaar
met die aan het Hollandse hof van hertog Albrecht van Beieren. Ook
daar had de komst van een vorst uit het Hoogduitse taalgebied gezorgd
voor een toestroom van Duitstalige dichters. 8
Maar hoeveel Duitstaligen er ook naar het Brabantse hof kwamen,
het Nederlands bleef er nog altijd een belangrijke taal. Toen men in
125