De stem van de meester. De hertogen van - middelnederlands.be

de stem van de meester
maar ook hertog Jan en heer Godfried: maintes fois m’ont gardé dou
froit (‘vele keren hebben ze mij bescherming geboden tegen de kou’). 16
Om zijn Brabantse weldoeners te ontmoeten, hoefde Adenet le Roi
natuurlijk niet altijd in Parijs te zijn. Brussel, de stad waar hertog Jan
doorgaans met zijn hof verbleef, was vanuit Vlaanderen gemakkelijk te
bereiken. 17 Dat er onder Jan i – net als onder Hendrik iii – een levendige
literaire uitwisseling bestond tussen de hoven van Vlaanderen en
Brabant, hoeft trouwens niet te worden betwijfeld. Na het overlijden
van zijn eerste vrouw Margareta van Frankrijk, was de hertog in augustus
1273 in het huwelijk getreden met een dochter van Gwijde van
Dampierre, eveneens Margareta geheten. De Franstalige literatuur die
in deze jaren aan het Vlaamse hof werd geschreven, zal aan het Brabantse
hof dan ook niet onbekend zijn gebleven. 18 Er bestaat een rekeningpost
die het bestaan van dit culturele verkeer kan bevestigen. In
1276 liet Gwijde van Dampierre een beloning geven aan de minstrelen
van hertog Jan die hem een bezoek hadden gebracht: as menestrels le
duch de Brabant: Tassin, Boidin et Estnol le sot, 6 ll. 10 s. (‘aan Tassin,
Boidin en Estnol de zot, minstrelen van de hertog van Brabant, 6 pond
en 10 schellingen’). 19 Helaas is niet bekend wat deze Brabantse minstrelen
op hun repertoire hadden staan, al zou Tassin de componist
kunnen zijn van een instrumentaal muziekstuk dat is overgeleverd onder
de titel Chose Tassin. 20 Dat de minstrelen van de hertog ook literaire
voordrachten verzorgden, is niet onwaarschijnlijk.
De Franstalige literatuur nam aan het Brabantse hof van hertog Jan
i een belangrijke plaats in. Dat kan al worden afgeleid uit de goede relaties
die de hertog onderhield met Adenet le Roi. Maar zeker zo belangrijk
is dat er – vermoedelijk omstreeks 1280 – aan het Brabantse
hof een Franstalige liefdesleer is ontstaan, de Brabantse Puissance
d’amour (‘de kracht van de liefde’). 21 Het is een eigenzinnig liefdestraktaat
in proza, geschreven door iemand die zijn naam niet durft te noemen,
maar die zich voorstelt als een veelbereisd man. Hij beweert dat
hij al heel wat van de wereld had gezien alvorens hij ertoe kwam zijn
ideeën over de liefde op schrift te stellen. Er zou geen verblijf van wereldlijke
of geestelijke personen bestaan of hij had het bezocht om er
kennis te maken met de liefde en erover te leren. ‘Het is dan ook logisch
dat ik er iets van moet weten,’ zo stelt hij zelfbewust. 22
De Puissance d’amour is geschreven voor alle ‘trouwe minnaars en
zachtaardige, oprechte en barmhartige minnaressen’. 23 Toch zijn er
twee personen aan wie de tekst in het bijzonder wordt opgedragen:
Si di enconmencier men livre et entrer en ma matere, en demoustrant
un mien especial singnor cui jou aim mout de cuer, qui m’est
par se courtoise volenté conpains et amis, et une miue dame parfai-
80