De stem van de meester. De hertogen van - middelnederlands.be

anton van bourgondië en zijn zonen ( 1406-1430)
richt en die maandelijks een hoofse balladewedstrijd organiseerde. Of
de hertog dikwijls bij de wedstrijden aanwezig is geweest, lijkt niet te
achterhalen, maar het vormt desalniettemin een indicatie voor de belangstelling
die Anton had voor Franstalige lyriek. 9 En ook het Franstalige
theater kon hem kennelijk boeien. Op 29 maart 1409 liet hij immers
een beloning geven aan eenen speelman van personnages, geheeten
Fatras. 10 Dat het hier om Franstalig toneel gaat dat bovendien komisch
van aard was, wordt gesuggereerd door de naam van de speler.
Fatras is namelijk de benaming van een lyrisch genre uit het noordelijk
deel van het Franse taalgebied, waarbij dichters in dialoog met elkaar
en met zeer formele regels de meest absurde teksten tot stand brachten.
11
Op literair gebied verwierf het Frans zich in deze periode kennelijk
weer een stevige positie. Alvorens nu de blik te richten op de Nederlandstalige
literatuur, is het belangrijk vast te stellen dat onder het bewind
van Anton – zoals eerder onder Wenceslas – ook het Duits weer
aan invloed won. Na het overlijden van zijn eerste vrouw – de Française
Johanna van Saint-Pol – hertrouwde de hertog in juli 1409 met Elisabeth
van Görlitz, een nicht van de koning van Bohemen die als huwelijksgift
uitgestrekte Duitse gebieden meebracht waaronder ook het
hertogdom Luxemburg. 12 In haar kielzog kwamen veel Duitstaligen
naar het Brabantse hof en mogelijk had dat ook gevolgen op literair
gebied. Zo wordt op 7 juni 1414 een beloning gegeven aan Hantsen, des
borchgreven cnecht van Norenberch, die alrehande spel speelde voir minen
voirscreven heere ende voir mijnre vrouwen. 13 Het blijft helaas gissen of
het hier inderdaad gaat om gespeelde teksten, of toch eerder om een
soort circusvertoning.
Maar dan nu de positie van de Nederlandstalige literatuur aan het
hof. Om de situatie goed in te schatten, is het allereerst belangrijk zich
te realiseren dat het literaire leven zich in deze periode in Brabant tot
ver buiten de grenzen van het hof uitstrekte en dat de bloei die zich
vanaf het begin van de veertiende eeuw in de Nederlandse literatuur
manifesteerde, zeker nog niet geheel voorbij was. Daarbij kan in de
eerste plaats worden gedacht aan het handschrift-Van Hulthem, de codex
waarin talloze sproken, spreuken en gebeden, maar ook de abele
spelen en de bijbehorende sotternieën, De reis van Sint-Brandaan en de
Borchgravinne van Vergi zijn samengebracht. Onlangs is aannemelijk
gemaakt dat al deze teksten aan het einde van veertiende eeuw – vermoedelijk
in 1399 of 1400 – werden verzameld in de directe omgeving
van Willem van den Heetvelde, heer van Koekelberg († 1417). Deze
patriciër was meermaals schepen van Brussel en als zodanig nauw betrokken
bij het bestuur van de stad. Bovendien trad hij op als beschermheer
van de kerk van het dorpje Sint-Jans-Molenbeek, net bui-
143