De stem van de meester. De hertogen van - middelnederlands.be

de stem van de meester
het Brabantse hof zou verblijven en dat de Nederlandstalige Everard
van de Houtkinne bij de opvoeding van de jonge Bourgondiër betrokken
zou blijven. 2 Uit de Bourgondische hofrekeningen blijkt overigens
dat deze Vlaming al in 1388 door Filips de Stoute was aangetrokken
om Anton en enkele andere kinderen te leren à lire et escripre et aussi à
parler Flament. 3
De aanpak had succes. Toen Anton in december 1406 daadwerkelijk
zijn oudtante Johanna opvolgde als hertog van Brabant, sprak hij
behoorlijk Nederlands. De privileges die de steden hadden bedongen,
werden door hem bijvoorbeeld in het Nederlands voorgedragen. En
tijdens zijn regering, die tot 1415 zou duren, bleef het Nederlands de
belangrijkste bestuurstaal. 4 Het lijkt erop dat hertog Anton zich op
den duur zelfs beter thuis voelde in het Nederlands dan in het Frans.
Dat wordt althans gesuggereerd door een rekeningpost waarin wordt
vermeld dat er op Goede Vrijdag 1414 twee geestelijken aan het hof
kwamen preken, deen voir minen heere in Dyetsche en dander in Walssche.
5 Hoe men deze vermelding ook interpreteert, het is duidelijk dat
het Nederlands onder hertog Anton zeker geen ondergeschikte rol
speelde. Maar gold dat ook op het domein van de literatuur?
Anton kreeg weliswaar van jongs af aan Nederlandse les, aan het
hof van zijn vader zal hij toch vooral met Franstalige literatuur in aanraking
zijn gekomen. Illustratief is de ballade die Eustache Deschamps
schreef ter gelegenheid van Antons eerste huwelijk, in 1402. De dichter
vergelijkt daarin het huwelijksleven met het voor de ploeg spannen van
een dartel veulen. La vous fauldra de la queue baler et labourer pour avoir
nouveau fruit (‘Nu moet u met de staart zwaaien en zwoegen om nieuwe
vruchten te winnen’) grapt Deschamps in het gedicht dat bol staat
van dergelijke dubbelzinnigheden. 6
Gezien zijn Bourgondische achtergrond viel te verwachten dat Anton
als hertog van Brabant de Franstalige literatuur van harte zou stimuleren.
En dat lijkt inderdaad het geval te zijn geweest. De in Parijs
wonende schrijfster Christine de Pizan liet blijkens de rekeningen in
mei 1408 eenen altesconen boec bij de hertog bezorgen en werd daarvoor
vorstelijk beloond. Nog geen jaar later, in februari 1409, stuurde
ze bovendien eenen boec mencye makende van den gouvernemente van den
vrouwen waarmee wellicht het beroemde Livre de la cité des dames en/of
het daarop aansluitende Livre des trois vertus wordt bedoeld, werken
die de schrijfster reeds in 1405 had voltooid. 7 Uit de beloning voor de
toegestuurde afschriften valt af te leiden dat hertog Anton de interesse
deelde die veel Europese edellieden reeds toonden voor het werk van
Christine de Pizan. 8 Antons verbondenheid met het mondaine literaire
leven blijkt ook uit zijn lidmaatschap van het prestigieuze Cour
Amoureuse, een vereniging die in 1401 aan het Franse hof was opge-
142