De stem van de meester. De hertogen van - middelnederlands.be

de stem van de meester
boodschap overbrengt in de vorm van een dialoog tussen de hertog en
de meester, is in dat opzicht veelbetekenend. Teksten die uit een mecenaatsrelatie
zijn voortgekomen dragen de sporen van een vruchtbare
wisselwerking waarbij de belangen en kwaliteiten van de twee partijen
worden erkend: deze literatuur ontstond in samenspraak. 19 Vooral de
verhouding tussen Rose en Flos zoals die in het literaire kader van de
Prison amoureuse wordt geschetst, bleek inzicht te bieden in de wijze
waarop zo’n samenwerking tussen auteur en mecenas vorm kon krijgen.
Daarbij is het opmerkelijk dat de sociale kloof tussen de twee
partners vrijwel volledig werd overbrugd. De maatschappelijke ongelijkheid
tussen Rose en Flos – de statusincongruentie zoals sociologen
dat graag noemen 20 – bleek niet langer doorslaggevend als het op literatuurbeleving
aankwam. Kennelijk weerspiegelt dat een reëel aspect
van veel mecenaatsrelaties. 21 Naast hertog Wenceslas en zijn ‘goede
vriend’ Froissart kan bijvoorbeeld worden gedacht aan de relatie tussen
Jan iv en Wein van Cotthem of die tussen Hendrik iii en de
trouvères Adenet le Roi en Gilbert de Berneville. Voor de vorst bood
zo’n vriendschap met een in sociaal opzicht veel lager, maar artistiek
of intellectueel hoogstaande auteur de mogelijkheid om het strenge
hofprotocol te doorbreken en tijdelijk op voet van (relatieve) gelijkheid
te converseren. Een dergelijke amicaliteit zal voor de mecenas ongetwijfeld
een bevrijdend effect hebben gehad.
Bij een bloeiend literair mecenaat nemen auteurs geen genoegen met
het kritiekloos vertolken van his master’s voice. Teksten als de Prison
amoureuse en de Puissance d’amour tonen aan dat mecenaatsrelaties
het literaire leven in de Middeleeuwen in hoge mate konden stimuleren.
Ze weerleggen het vooroordeel dat literatuur die ‘in opdracht’ is
geschreven, conventioneel en weinig verrassend zou zijn. 22 Juist wanneer
een auteur op zoek ging naar de raakvlakken tussen zijn eigen literaire
achtergrond – die vooral ook was gekleurd door de opleiding –
en die van de mecenas, kwam hij al snel uit bij een nieuwe vorm en een
nieuwe inhoud. Hoe meer een auteur erin slaagde zijn tekst daadwerkelijk
toe te spitsen op zijn publiek – in casu zijn mecenas – hoe grensverleggender
het werk vaak werd. Dat de ontwikkeling van de hoofse
ridderroman juist aan de middeleeuwse hoven zijn beslag heeft gekregen,
is bijvoorbeeld uitstekend vanuit deze optiek te verklaren. Het
genre is ontstaan vanuit de wisselwerking tussen geleerde auteurs en
mecenassen met een avontuurlijke literaire interesse. 23 Literair mecenaat
bracht leven in de middeleeuwse letterkunde.
Wat is uiteindelijk de waarde van mecenaatsonderzoek? Teksten die
hun ontstaan te danken hebben aan een mecenaatsrelatie, zijn daar
vaak sterk door bepaald. Zo kan de Slag bij Woeringen van Jan van
164