De stem van de meester. De hertogen van - middelnederlands.be

INLEIDING
Een ware schrijver, zo doet Jan van Boendale het in zijn Lekenspiegel
voorkomen, zou zelfs blijven schrijven als hij diep zou worden weggestoken
in een bos en nooit meer van iemand enige dank te verwachten
had. 1 De stelligheid waarmee hij het beweert, kan niet verbloemen dat
de Antwerpse auteur er als geen ander van doordrongen was dat teksten
pas beginnen te leven bij de gratie van een publiek. Literatuur
krijgt pas haar betekenis als ze een functie gaat vervullen in het literaire
leven, een leven dat niet alleen wordt bepaald door dichters en
schrijvers, maar evenzeer door diegenen die er als publiek bij betrokken
zijn. 2
Wie de literatuur uit de Middeleeuwen bestudeert, wordt al snel getroffen
door het elitaire karakter ervan. In kronieken, ridderromans en
liefdesliederen is het een komen en gaan van koningen, hertogen, graven,
ridders en jonkvrouwen allerhande. Gewone mannen en vrouwen
komen niet ter sprake, met uitzondering van een enkele dorper die
voor de contrastwerking wordt opgevoerd. Maar niet alleen de inhoud
is elitair, ook het publiek van dergelijke teksten lijken we te moeten
zoeken in de hoogste regionen van de toenmalige maatschappij. Nogal
wat teksten zijn immers opgedragen aan belangrijke vorsten of vorstinnen.
Welke invloed dit adellijke publiek uitoefende op de ontwikkeling
van de middeleeuwse literatuur is onderwerp van deze studie.
In de neerlandistiek is de voorbije jaren al vrij veel aandacht geschonken
aan de invloed van het adellijk mecenaat. Zo is uit een grondige
studie naar Jacob van Maerlant († circa 1300) naar voren gekomen
dat het werk van deze Vlaamse dichter sterk werd bepaald door
het Hollands-Zeeuwse hofmilieu waarvoor hij schreef. Voor zijn uitvoerige
wereldkroniek Spiegel historiael baseerde Maerlant zich bijvoorbeeld
op een zeer geleerd, encyclopedisch overzicht van de wereldgeschiedenis,
maar hij bewerkte die Latijnse brontekst tot een verhaal
dat nauw aansloot bij de leefwereld van graaf Floris v van Holland en
Zeeland, de mecenas achter het grootse project. 3 Behalve op Jacob van
Maerlant is men ook uitvoerig ingegaan op de gevarieerde literatuur
aan het Hollandse hof van omstreeks 1400. 4 Aan de grote hoven in de
zuidelijke Nederlanden is daarentegen veel minder aandacht besteed.
Nochtans lijkt vooral het hof van de hertogen van Brabant een interessante
casus voor verder mecenaatsonderzoek. 5
9